اندرباب دورهمی جوایز ادبی یا چرا جوایز ادبی در ایران تاثیرگذار | بی هیاهو|مصطفی وثوق‌کیا
اندرباب دورهمی جوایز ادبی یا چرا جوایز ادبی در ایران تاثیرگذار نیستند؟
1-نیمه دوم سال تقریبا فصل جوایز ادبی در ایران است.جایزه جلال آل احمد(اذرماه) ، جایزه اندرزگو که تازه نفس است(آذرماه) ، جایزه کتاب سال (بهمن ماه) ، جایزه شهید غنی پور(نیمه اسفند) ، جایزه احمد محمود (دی ماه) جایزه ادبی صادق هدایت(اسفندماه) جایزه شعر خبرنگاران (اسفندماه) جشنواره شعر فجر (عموما بهمن ماه) تقریبا در نیمه دوم سال اعطا می شوند. چند جایزه ادبی هم نیمه اول سال هستند مثل قلم زرین ( تیرماه) و کتاب سال دفاع مقدس (شهریور ماه). اینها ترکیبی از جوایز ادبی حاکمیتی‌دولتی و خصوصی است.
2-یکی از کارکردهای جایزه تشویق اهالی. قلم است و کارکرد دیگرش هدایت و جهت دهی به مخاطب است. معمولا جوایز ادبی به عنوان پیوست فرهنگی مطرح است و قرار است نقش تکمیلی را داشته باشد. جوایز دولتی قاعدتا باید بااین نگاه اعطا شود که سیستم فرهنگی بعد از اتمام کارهای برنامه‌ریزی شده خودش جایزه را به عنوان تکمیل‌کننده فعالیت اهدا می‌کند. بخش خصوصی هم ایضا.
3- در جایزه‌های دولتی سلیقه جایزه دهنده با تغییر دولت‌ها عوض می شود و هر دولتی سیاست خاص خودش را پیگیری می‌کند. شاهد زنده این مدعا تغییر آشکار جایزه جلال بعد از روی کار امدن دولت حسن روحانی بود. جوایز دولتی سعی می کند و آدم‌های هم‌جهت خودش را تشویق کنند و جوایز خصوصی هم آثار هم‌خط خودش را جایزه می‌دهد. با این حال حرف من در این مقال این نیست که جایزه‌های ادبی چه می‌کنند
4-سرراست بگویم که جوایز ادبی در ایران عموما تبدیل به دورهمی شده‌اند و مخاطب را تنها کسی می‌دانند که در اطرافشان می‌بینند. خیلی هم فرقی نمی‌کند این جایزه دولتی باشد یا خصوصی. به آن چه فکر می‌کنند عمل می کنند و خیلی هم برایشان مهم نیست خروجی این اتفاق را چه کسی باید مصرف کند. اگر مخاطب جوایز ادبی را اهالی کتاب در نظر بگیریم این سوال مطرح است که جایزه ادبی باید به عنوان کاتالیزور بین تولیدکننده و مصرف کننده محصول فرهنگی عمل کند و یک محصولی را که شایسته می‌بیند به مردم معرفی کند اما خب در جوایز ادبی این اتفاق نمی‌افتد. 5- عده‌ای اثری را به عنوان برتر انتخاب می‌کنند اما خروجی آن محصول تاثیری در انتخاب نهایی مصرف کننده ندارد. جایزه کتاب سال که در عالی‌ترین سطح کشوری برگزار می شود اگر اثر انتخاب شده آن با این برچسب روی پیشخوان قرار بگیرد تاثیری در فروش آن دارد؟ یا برگزیدگان جایزه جلال می توانند با عنوان برگزیده فروش اثر انتخاب شده یا حتی اثر بعدی‌شان را تضمین کنند؟ بقیه جوایز هم کمابیش همین حال و روز را دارند.
6-البته ممکن است چند اثر معدود بعد از انتخاب مورد اقبال مخاطب قرار گرفته باشد (که من آن را حاصل کوشش ناشر برای توزیع اثرش می‌گذارم نه اثرگذاری جایزه) اما این ها استثنا هستند چون روال منطقی همچین چیزی را نشان نمی‌دهد. مخاطب جوایز ادبی همانند شمارگان کتاب محدود است و قلیل. با این شمارگان 500نسخه ای اگر کتابی بعد از جایزه ده چاپ هم بخورد نهایتا می شود 5هزار نسخه که اتفاق خاصی نیست. داریم درباره تاثیرگذار حرف می‌زنیم که تقریبا همه این جوایز از آن دور هستند.
7-شاید خیلی‌ها ناراحت شوند اما نهایتا باید همان دورهمی دانست که برای کاری فرهنگی دور هم جمع شده‌اند. نگارنده از قضا این کار را تحسین می‌کندخصوصا آنهایی که سال‌ها به صورت خصوصی در این امر فعال هستند و همچنان ادامه می‌دهند. این افرادشایسته تحسین هستند و حتما باید حمایت شوند اما حرف من در این مقال تاثیر گذاری است که فعلا اثری از آن در فضای فرهنگی کشور مشاهده نمی‌شود. @bi_hayaho
