#عرفان_تطبیقی #شماره۱۶۲ مروری تاریخی بر رویکرد تطبیقی در مطا | دوستان حكمت و معرفت
#عرفان_تطبیقی #شماره۱۶۲ مروری تاریخی بر رویکرد تطبیقی در مطالعات ادیانی و عرفانی مهدی لک زائی
اشاره: تطبیق در اصطلاح به معنای مقایسه کردن و سنجیدن دو چیز با یکدیگر است و رویکرد تطبیقی، ابزار کمکی قدرتمند و کارآمدی است که کمک می کند تا با توصیف شباهت ها و تضادها، ویژگی های پدیدار مورد بررسی را به دست آوریم. دانش ادیان كه به آن دین‌شناسی تطبیقی نیز اطلاق می‌شود، یك علم تجربی و استقرایی با روشی توصیفی و تحلیلی و با تأكید بر سیر تاریخی و تطبیق سنّت‌های دینی است. به لحاظ تاریخی می توان از ابوریحان بیرونی در دوران قدیم و ماکس مولر در دوران جدید نام برد که به دین شناسی تطبیقی پرداخته اند. رویکرد تطبیقی در عرفان نیز، از شخصیتهایی نظیر داراشکوه و میرفندرسکی در دوران قدیم تا محفل ارانوس در دروان جدید با چهره های برجسته ای مانند ردولف اتو، لوئی ماسینیون و هانری کربن، قابل رصد است که کوشیدند پلی میان فرهنگ شرق و غرب ایجاد کنند.
مقدمه: عنوان تطبیقی در اصطلاح مطالعات تطبیقی ادیان، عنوانی مناقشه‌برانگیز، نارسا و نامفهوم است. تطبیق در لغت به معنای روی هم نهادن دو چیز، یکسان فرض کردن آن، حمل یکی بر دیگری که می‌تواند گاه جنبة تصنّعی به خود بگیرد. در اصطلاح به معنای مقایسه کردن و سنجیدن دو چیز با یکدیگر است. رویکرد تطبیقی، ابزار کمکی قدرتمند و کارآمدی است که کمک می کند تا با توصیف شباهت ها و تضادها، ویژگی های پدیدار مورد بررسی را به دست آوریم. رشته تاریخ ادیان1، تاریخ تطبیقی ادیان2، ادیان تطبیقی3 مخفّف دین‌شناسی تطبیقی4 است و گاهی نام پدیدارشناسی دین5 به این رشته اطلاق شده، در واقع معادل آلمانی «wisseschaft Religion» است. فردریش مكس مولر، در اواخر قرن هجده و اوایل قرن نوزده این دانش را بنیانگذاری كرد. تاریخ ادیان در واقع، "ابررشته" و دارای ابعاد گوناگون و شبیه علم پزشكی است. در علم پزشكی دانشهایی مثل فیریولوژی، آناتومی، زیستشناسی، بیوشیمی، فارماكولوژی، نورولوژی، سیتولوژی، هماتولوژی وجود دارد. مطالعات اديان، یك رشته مادر، چند بعدی، چند ساحتی و چند شاخهای6 بوده و خود شامل چندین رشته است. دانش ادیان یا مطالعه علمی دین كه به آن دین‌شناسی تطبیقی نیز اطلاق می‌شود، یك علم تجربی و استقرایی با روشی توصیفی و تحلیلی و با تأكید بر سیر تاریخی و تطبیق سنّت‌های دینی است. رویکرد تطبیقی: مرور تاریخی 1) رویکرد تطبیقی در ادیان: دوران قدیم و عصر جدید دوران قدیم: تحقیق ماللهند: ابوريحان محمد بن‌احمد بيروني، (362 ـ442 ق / 973 ـ1051م) در خدمت سلطان محمود امكان سفر به هند را يافت و حدود 13 سال تحقيق و سياحت، در نواحي شرقي هند، باعث شد تا او ضمن گفتگو با عالمان و حكما و دانشمندان هندويي و مطالعه كتب و منابع علمي، ديني و فلسفي آنها و فراگيري زبان سنسكريت، شاهكار خود، تحقيق ماللهند، را تأليف كند. كتابي كه نظير آن حتي قرن‌ها پس از او، هيچ ملت و فرهنگ پيشرفته‌اي دربارة حيات ديني، علمي، فلسفي، اجتماعي و فرهنگي يك ملت بيگانه، نتوانسته پديد آورد. به لحاظ وسعت دامنه بحث، تنوّع مطالب و نيز به لحاظ شيوه و رويكرد تطبیقي اتخاذ شده در آن و شناخت بي‌طرفانه و عميق و همچنين درستي روش تحقيق و عمق نظر، هيچ اثري با آن قابل مقايسه نيست. اين كتاب همواره از عجايب عالم علم باقي خواهد ماند…
