دین راهی است برای پرده‌برداری از واقعیت، اگر مردم چنین برداش | حوزه و تبلیغ | علیرضا پناهیان
دین راهی است برای پرده‌برداری از واقعیت، اگر مردم چنین برداشتی از عالمان دینی داشتند که آنها فقط امر خدا را نمی فهمند، بلکه به دنبال فهم واقعیت هستند و امر خدا را حاکی از واقعیتهای عالم می‌دانند یعنی ما درست تبلیغ کردیم
عدۀ از فضلای حوزه، بر این باورند که اصلاً نظام اقتصادی اسلام یعنی چه؟! اسلام چند تا حکم داده است، آنها را اجرا کنید و بس، آیا عقل انسان می‌گوید که می توان بدون نظریه، بدون نظام اقتصادی داشتن، همین احکام اسلام را اجرا کرد؟»
هفتمین جلسه درس «دانش تبلیغ دین» مبحث «اصول و مبانی تبلیغ» در مدرسه علمیۀ امام کاظم(ع) قم _ قسمت اول:
علیرضا پناهیان در ادامه مبحث تاثیرگذاری بر ذهن مخاطب، از طریق ایجاد یا اصلاح نگرش، به طرح اولین اصل از اصول تبلیغ پرداخت و گفت: «اولین اصلی که باید رعایت بکنیم این است که مراقب باشیم با گفتن هر بخش از دین، برداشت ناصوابی از کلیت دین به مخاطب منتقل نکنیم.»
وی در ادامه اصلاح برداشت های ناصوابی که در ذهن مخاطب شکل گرفته را نسبت به انتقال برداشت صحیح از دین در اولویت قرار داد و گفت: «برداشت‌های ناصواب چه بسا از سخن غلط شکل نگرفته باشد بلکه از نحوۀ حکایت از حقایق دینی، نحوۀ تبلیغ و تبیین معارف دین، این برداشت‌های ناصواب پدید آمده است.»
مدرس حوزه علمیه قم، دلیل اولویت داشتن اصلاح برداشت های ناصواب را اینگونه توضیح داد: «مبلغ هر حرف جدیدی در جهت انتقال برداشت صحیح از دین می‌زند، از آنجا که این سخن در ذهن مخاطب قرار می گیرد و ذهن مخاطب نگرش خاصی به خودش گرفته، همان نگرش خاص را به مفاهیم شما می دهد و نگرش های غلط از دین که در ذهن مخاطب جا افتاده، فرآیند انتقال نگرش صحیح را، مختل میکند.»
مدیر مدرسه علمیه دارالحکمه، ۵ ابزار مبلغ در نحوۀ حکایت از حقایق دینی را موثر دانست و گفت: «۱. انتخاب تعابیر برای هر یک از حقایق و مفاهیم دین، ۲. تعریفی که برای مفاهیم دینی داریم، ۳. اینکه از کجا آغاز کنیم؟ برای مخاطبان، اولین بحث همیشه تاثیرگذارترین بوده است، ۴. ترکیب مفاهیمی که انتخاب کرده‌ایم در کنار هم، ۵. میزان تاکیدی که بر هر یک از مفاهیم داریم، اینها عوامل موثر در نحوۀ حکایت از حقایق دینی است.»
پناهیان در ادامه بحث، چهار تلقی صحیح از دین را برشمرد و گفت: «اولین تلقی صحیح از دین، تلقی دانشی داشتن از دین است، و اینکه مخاطب از دین اینگونه برداشت کند که دین راهی است برای پرده‌برداری از واقعیت، اگر مردم این برداشت را داشتند که عالم دینی نمی‌رود فقط امر خدا را بفهمد، در واقع به دنبال فهم واقعیت است و امر خدا را حاکی از واقعیتهای عالم میداند، زمانی که عالم دینی می‌گوید ربا حرام است، او به مثابه یک دانشمند اقتصادی درک میکند ربا موجب می‌شود اقتصاد نچرخد. این یعنی برداشت دانشی از دین، آن گاه دین دانشی است که حکایت از واقعیت میکند.»
وی دومین تلقی صحیح از دین را تلقی عقلانی داشتن از دین بیان کرد و گفت:«دانش با عقل فرق میکند، عقل در واقع پردازش اطلاعات میکند و قدرت تشخیص و انتخاب آگاهی‌ها است. دین آدم را عاقل میکند. یکی از خصوصیات حوزه این است که فقط به علم بها نمی دهد بلکه عاقل‌پرور است و قدرت تحلیل را افزایش میدهد. بسیاری از رشته‌های دانشگاهی بیشتر علم محور هستند تا عقل محور، حافظه محوری، بعضا در دانشگاه پر رنگ تر هست تا فهم محوری برخلاف حوزه البته اگر مدرسه علمیه حافظه محور شود، پر خوانی را بر خوش فهمی رجحان دهد، در زمینه پرورش عقل ضعیف خواهد شد.»
این استاد حوزه و دانشگاه، راز موفقیت شهید صدر را نبوغ در عقلانیت مطرح کرد و گفت: «عقل یعنی پردازش دانش و آگاهی‌ها، شهید صدر نابغه بود. اما نبوغش بیش از اینکه در علم باشد، در عقلانیت وی بود، لذا نظریه‌پردازی می‌کرد. در حالی که برخی از فضلای حوزه، قائلند که اصلاً نظام اقتصادی اسلام یعنی چه؟! نظریه‌پردازی یعنی چه؟ اسلام چند تا حکم داده است آنها را اجرا کنید و بس در حالی که آیا عقل انسان می‌گوید که می‌توان بدون نظریه، بدون نظام اقتصادی داشتن، همین احکام اسلام را اجرا کرد؟»
پناهیان، سومین تلقی صحیح از دین را، که وابسته به تلقی عقلانی از دین داشتن عنوان کرد معماگونه بودن و باابهام بودن دین، معرفی کرد و گفت: «مبلغ نباید در تبلیغ دین، به گونه‌ای سخن بگوید که گویا همه چیز در دین مشخص است و نیاز به تفکر ندارد. امیرالمومنین در خطبه قاصعه اصل ابهام در امتحانات الهی را مطرح می کند. برای تشخیص تکلیف به تفکر نیاز است بلکه برای فهم اصل دین هم به تفکر و تعقل نیاز است. همان طور که از ما خواسته شده به فقه یعنی فهم عمیق از دین برسیم. دعوت به داشتن بصیرت و فرقان نیز، به دلیل همین ابهامی است که در مسیر دینداری رخ میدهد.»
