تکرار طرح های شکست خورده! | حبیب رمضانخانی خرداد ماه بود | Karkhoone | کارخونه
تکرار طرح های شکست خورده!
| حبیب رمضانخانی
خرداد ماه بود که در دیدار آقای رییسی از شرکت صنایع هواپیماسازی ایران ( هسا) در اصفهان، اعلام شد که قول ساخت ۸ هواپیمای مسافربری صادر شده است. در ادامه این خبر تکذیب شد تا نهایت چند روز پیش بود که رئیس جمهور با اعلام اینکه «تا یک قدمی ساخت هواپیمای مسافربری رسیده ایم» صحت خبر گذشته تایید و عزم راسخ دولت برای ساخت هواپیمای مسافربری را برجسته کرد.
کشورمان به دلیل سال ها تحریم عملا امکان خرید هواپیمای نو را نداشته و نهایت با خرید هواپیماهای مسافری از رده خارج کشورهای دیگر، بخشی از نیاز خود را تامین کرده است. این مشکل در کنار عدم تامین قطعات باعث وقوع حوادث بی شمار و زمینگیر شدن نصف هواپیماهای مسافری شده است. همین باعث شده برخلاف زمانی که شرکت هما و خطوط هوایی ایران در منطقه رتبه اول و در جهان جز چند شرکت معتبر بود، امروز بیشتر نیاز خود را با هواپیماهای کشورهای ترکیه، قطر، امارات و ... تامین کند.
این مشکلات باعث شده تا مسئولان کشور از دهه ۷۰ به فکر تولید هواپیمای مسافربری ایرانی بیفتند که این تلاش با تولید هواپیمایی به نام ایران ۱۴۰ در اصفهان کلید خورد. هر چند این هواپیمای ۵۲ نفره، نام ایران را یدک می کشید ولی در واقع، مونتاژی از آنتونف ۱۴۰ اوکراین بود.
ساخت ایران ۱۴۰، اما در نهایت به شکست کامل انجامید. چرا که هیچ کدام از معدود هواپیماهای مونتاژ شده در ایران، سرانجام خوشی نیافت و بنا به اعلام مسئولان، از ۵ فروند تولید شده، همگی یا زمینگیر یا سقوط کردند. حتی در روز افتتاحیه کارخانه نیز که یک هواپیمای آنتونف ۱۴۰ از اوکراین به ایران آمده بود، در مسیرش به کوه برخورد کرد و ۴۴ مهمان افتتاحیه کشته شدند!
بدین ترتیب، هواپیمایی که با عنوان "ملی" قرار بود ناجی صنعت هوایی ایران از تحریم ها باشد، با هدر دادن میلیون ها دلار و به کام مرگ فرستادن چند ده نفر به تاریخ پیوست. حال بعد از این تلاش ها و تجربه ناگوار، مجدد این تجربه تلخ در حال تکرار است.
درست است تکنولوژی و ساخت یک محصول به یکباره به دست نیامده و نیازمند حمایت از نخبگان و سرمایه گذاری است، ولی در بحث ساخت هواپیما، پیچیدگی ها، مواد به کار رفته و قطعات زیاد، خطرات جانی و... باعث شده بیش از ۲۰۰ کشور دنیا بیشتر نیاز خود را از دو غول بزرگ این صنعت، ایرباس و بوئینگی تامین کنند که قطعات آن با مشارکت و تولید در چند ده کشور سرهم می شود. تا جایی که شرکت فرانسوی ایرباس نیز در تامین قطعات وابستگی زیادی به بوئینگ آمریکا دارد.
واقعیت این است که هواپیما، خودرو و لوازم خانگی نیست که با حمایت خاص و ورود دولت و شرکت ها، مردم را مجبور به استفاده از اجناس بی کیفیت کنیم. همین الان بسیاری از مردم به دلیل ایمنی و کیفیت پایین خودروهای وطنی، حاضر به استفاده از آن ها نیستند. مثلا در گذشته بسیاری برای استفاده از خطوط هوایی، چک کرده و حاضر نبودند سوار هواپیماهای توپولوف روسی، به خاطر حوادث بالای آن شوند.
از طرفی شاهدیم تجربه انحصار و عدم اجازه واردات در خودرو، لوازم خانگی و... بدون انتقال تکنولوژی، در بالا بردن کیفیت محصولات وطنی تاثیر زیادی نداشته و صرفا بر کمیت آن ها توجه شده است. پس تولید هواپیمای بومی نیز بدون انتقال تکنولوژی روز و ارتباط با دنیا، چیزی در حد خودروهای داخلی خواهند بود. آنوقت چگونه انتظار استقبال مردم و رغبت شرکت های هوایی به استفاده از این هواپیماها در ناوگان هواییشان را داشته و مهمتر، کدام کشور خارجی به هواپیمایی که استانداردهای بین المللی را ندارد، اجازه پرواز و فرود در کشورش را خواهد داد؟
احتمالا عده ای تاکید کنند چون در بحث موشکی و نظامی با اعتماد به توانمندی داخلی موفق شدیم، پس در این زمینه هم می توانیم! در جواب بایستی تاکید کرد، مسأله نظامی و تسلیحات آن، بدون استفاده فراگیر و تبعات آن، بیشتر برای بازدارندگی در شرایط صلح بوده و تلفات آن در جنگ احتمالی نیز شاید خیلی به چشم نیاید. از طرفی حتی کشورهای توانمند در عرصه نظامی، چون روسیه و چین نیز که در این حوزه ابرقدرتی هستند، ابتدا به سمت ساخت هواپیماهای ترابری رفته و بعد از آزمون و رفع خطاها و کسب ایمنی و استاندارهای مدنظر، به تولید و استفاده در امر مسافربری اقدام کردند؛ نه اینکه مستقیم مثل ما اقدام به این امر کنند.
در آخر، طی سالها تحریم و انزوا، بایستی مسئولان به این تجربه رسیده باشند که بحث خودکفایی در هر چیزی، برخلاف نظر و عقیده قبلی، امروزه به معنای استقلال نیست! استقلال در دنیای امروزی زمانی می تواند معنا پیدا کند که کشوری به چنان توان و تأثیرگذاری در جهان برسد که کشورهای دیگر به قدری وابسته به آن باشند که هیچگاه امکان حذف و انزوایش ممکن نباشد!
