2021-06-09 09:57:52
" بَنیشت کَجِلوگ "
بردری هایی که همه ساله در فصل قشلاق راهی زیرَکوه درگز می شدند در آغازین فصل بهار آن هنگام که برفها کم کم آب شده و بر جویباران جاری گشته به کوه و کمر می رفتند تا با حضور بهار و رویش شکوفه ها و گل و گیاه . گیاهی را برچینند که حاصلش " بنیشت " باشد. بنیشت در زبان کرمانجی همان آدامس است اما آدامس کوهی و یا به قول تُرک زبانان " سَقِج " یا " سَقِز ".
قبل از ورود آدامسهای صنعتی بردری ها آدامس را از گیاهی به نام " کَجِلوگ " بدست می آوردند کما اینکه این سنت امروزه نیز ادامه دارد اما بسیار کمرنگ شده است. شاید که امروزه روز نیز در صندوق مادربزرگانمان نام و نشانی از یکی دو " جوم بنیشت کجلوگ " باشد شاید
کجلوگ:
کجلوگ گیاهی سبز رنگ با دو سه برگ است که تا هفت هشت برگ هم شمارش می شود پس از رسیدن کامل این گیاه، گاهنا دارای گلبرگ زرد رنگی نیز در مرکز می شود این گیاه از طریق یک ساقه که حداکثر یک وجب طول دارد به پیازچه ای متصل است که گردی این پیازچه در حد و اندازه یک تیله می باشد.
فصل رویش کجلوگ:
در اواسط فروردین ماه در منطقه زیرَکوه درگز آن هنگام که مالداران نفس راحتی می کشیدند که سال سخت و زمستان طاقت فرسا را پشت سر گذاشته اند با رفتن گوسفندان به بیابان اوقات فراغت بیشتری نصیب آنان شده و از فرصت پیش آمده استفاده می کردند و به صحرا می رفتند برای تهیه بنیشت کجلوگ. چون مردان ایل دنبال گله های گوسفندان بودند معمولا کجلوگ رفتن کاری زنانه و بخصوص دخترانه بود دختران چادرنشین به همراه بچه ها به جمع آوری کجلوگ می رفتند بعضی مواقع به مناطق دوردست که کجلوگهای زیادی داشت عزیمت می کردند این سفر گاهی اوقات یک روزه نیز بود حتی نهارشان را با خود می برند تا ظهر هم آنجا باشند و شب هنگام برمی گشتند معمولا در منطقه زیرَکوه درگز، بکرترین منطقه ای که دارای کجلوگ بیشتری بود و همه سعی می کردند که زودتر خودشان را به آنجا برسانند " مرز تِوه و مرز محسن " بود.
جمع آوری گیاه کجلوگ:
ابزار در آوردن کجلوگ از زمین " توژِک " است توژِک در اصطلاح کرمانجی معمولا یک چوبدستی به ارتفاع حداکثر نیم متر است که یک سرِ آن بسیار تیز می باشد با فرو بردن نوکِ تیز این چوبدستی به زمین و به زیر بوته کجلوگ، کجلوگ را بالا می آوردند. در سنوات اخیر توژِک کم کم به فراموشی سپرده شده از تیشه با نوک گرد همچنین کلنگ هم استفاده می کنند اما به دلیل وزن زیاد کلنگ زود خسته می شوند به همین خاطر از آن کمتر استفاده می شود. بعد از کندن گیاه کجلوگ آنها را در توبره یا کیسه ای جمع آوری می کنند تا آن هنگام که خسته می شدند یا دست از کار می کشیدند سپس کیسه کجلوگ را بر دوش انداخته راهی منزل می شدند.
پختن گیاه کجلوگ:
ابتدا کیسه کجلوگهای جمع آوری شده را در تشت آب خالی می کردند خوب می شستند تا تمیز شوند سپس گلبرگها و ساقه را از پیازچه می کندند دیگر گل و ساقه به درد نمی خورد و آنرا دور می ریختند اما پیازچه را که اصل کاری بود بر روی آتش می گذاشتند در زمان قدیم که بخاری کنده ای بود سطح بخاری کنده ای صاف و فضای بیشتری داشت به راحتی کجلوگها آماده می شدند اما امروزه با حضور بخاری نفتی حتی در زیرَکوه، این کار اندکی زمان بر است. پیازچه ها را طوری روی سطح بخاری و یا آتش می گذاشتند که دقیقا محل کندن ساقه رو به بالا باشد با دیدن حرارت از پیازچه ها شیره بالا می آید و بر اثر حرارت، این شیره یا صمغ، سفت و بسته می شود و به اصطلاح خودش را می گیرد سپس با یک سنجاق یا چوب نازک یا چیزی شبیه آن این شیره را جمع می کنند تا به اندازه یک نخود درشت می شود این شیره جمع شده که به اندازه یک نخود است بنیشت نام دارد و واحد شمارش آن هم " جوم " می باشد.
فسقیل:
بعد از جمع کردن شیره از پیازچه . به پیازچه پخته اصطلاحا " فسقیل " می گویند فسقیل را پوست کنده و می خورند که بسیار هم خوشمزه است.
جوم بنیشت ابتدا اندکی سفت است باید چند ساعتی آنرا بجوند تا کم کم نرم شود سپس آنرا در پارچه ای تمیز نگه می دارند تا به عنوان سوغاتی از کوچ با خودشان به بردر بیاورند. پیش آمده که طرف پنجاه جوم بنیشت هم در طی این ایام جمع آوری کرده است و گاها به عنوان یکی از افتخارات دختران به شمار می رفت و دختران بابت تعداد جوم بنیشتها یا شیوه صحیح فرآوری آن با یکدیگر نوعی رقابت و فخرفروشی داشتند. خوبی بنیشت کجلوگ این است که یکبار مصرف نیست تا یک سال هم می شود از آن استفاده کرد شاید هم بیشتر و هر بار که استفاده شود طراوت و تازه گی روزهای اول را دارد.
یاد ایامی که بنیشت را به ستون وسط خانه یا استون وسط چادر می چسباندیم بخیر
حمید حسنعلی پور
ڪانال رسمی روستای خـریج
@kherij
11 viewsMohamadshadkam58, 06:57
ڪ
