یادداشت وارده/ عزاداری مستحب یا واجب محمد خادمی شیرازی | مباحثات
یادداشت وارده/
عزاداری مستحب یا واجب
محمد خادمی شیرازی
روشن است که گریه و هرگونه فعلی که از نگاه عرف، عزاداری و جزع بر سیدالشهدا علیه السلام محسوب گردد، از عبادات بلکه افضل اعمالی است که سبب تقرب به خداوند می‌گردد و در روایات بسیاری بر آن تأکید شده است.
عزاداری و جزع اختصاصی به ماه محرّم نداشته بلکه ادله آن، شامل هر زمانی می‌گردد بلکه ظاهر مورد برخی ادله عزاداری در غیر ایام مختص عزاست، بنابراین عزاداری قطعا از مستحبات مؤکد و از افضل اعمال در هر زمانی است.
نکته ای که در این مجال در صدد بیان آن هستیم آن است که عزاداری اگرچه فی حدنفسه مستحب است اما در خصوص ماه محرم، علاوه بر استحباب می‌توان حکم به وجوب کفایی آن نمود.
ادله‌ای که می‌توان بر وجوب عزاداری استدلال نمود به شرح ذیل است:
مسلّم است که حفظ و بقاء مذهب شیعه از اوجب واجبات است و یکی از روش‌ها و بلکه مهمترین آنها برای حفظ و بقاء آن در آینده، اهتمام به عزاداری است، زیرا حفظ و بقاء هر مکتب و مذهبی منوط به حفظ علائم و شعائر آن است و عزاداری – همانند شهادت ثالثه در اذان - قدرمتیقنِ شعائرمذهب بلکه از بزرگ ترین مصادیق اساسی آن است همان طور که عده ای از علما و بزرگان نیز بدان تصریح نموده‌اند و فعلی که دارای چنین ویژگی باشد، ترک آن جایز نیست. همان طور که برخی مانند شیخ بهائی ره در اهمیت جایگاه اذان فرموده اند: «لو أصرّ أهل البلد على ترك الأذان قوتلوا» و این حکم را به اصحاب نسبت داده است با اینکه اذان امری مستحب است.
تبلیغ و نشر دین و هدایت مردم واجب کفایی است و عزاداری نیز یا خودش از مصادیق قدرمتیقنِ تبلیغ و نشر آن است از این جهت که اساس و رکن دین، تولی و تبری است و این مفهوم در عزاداری شکل می‌گیرد و یااینکه عزاداری از باب مقدمه واجب، مقدمه تبلیغ دین است زیرا ارشاد و هدایت مردم نسبت به مجموعه دین به وسیله مجالس عزا شکل می‌گیرد.
حفظ نام و یاد ائمه و مظلومیت‌های ایشان به ارتکاز متشرعه واجب است و عزاداری از مهمترین مصادیق تحقق عناوین مزبور است. به عبارت دیگر همان‌طور که حفظ قرآن واجب است حفظ نام و یاد و مظلومیت‌های ائمه نیز که یکی از ثقلین است واجب می‌باشد و ترک آن سبب اندراس نام و مظلومیت‌های ایشان می‌گردد.
در میان بزرگان و مراجع تقلید نیز عده‌ای بر لزوم عزاداری تأکید کرده وعده‌ای مانند حضرات آیات مرحوم آیةالله نخچوانی، مامقانی، میرزا جواد تبریزی، حاج آقا تقی قمی، صافی گلپایگانی و روحانی تصریح نموده‌اند که اقامه عزاداری واجب کفایی است. آیة الله شبیری زنجانی عزاداری را از اوجب واجبات می‌داند. آیة الله وحید خراسانی نیز ترک آن را جایز نمی‌دانند. آیةالله سیستانی نیز عزاداری را از مهم ترین شعائر دینی دانسته به گونه‌ای که نباید در اهتمام به آن کوتاهی شود. تعابیر برخی دیگر بالاتر است، مرحوم آیةالله ميلاني، عزاداری را از ضروریات مذهب و برخی دیگر آن را از شعائر امامت و ملحق به اصول دین دانسته که بایستی در جامعه اعلان و ابراز گردد.
به نظر می‌رسد سائر فقهاء که عزاداری را مستحب دانسته‌اند نیز در مقام بیان حکم فی حد نفسه آن بوده‌اند و نه به لحاظ ترتب عناوینی که گذشت و از این جهت بعید است در میان بزرگان، اختلافی در وجوب کفایی عزاداری باشد.
مرجع فقید و مدافع حریم تشیع مرحوم آیةالله میرزا جواد تبریزی چه زیبا فرمود که"من يحاول تضعيف هذه الشعائر أو التقليل من أهميتها بين شباب الشيعة فهو من الآثمين في حق أهل البيت (عليهم السّلام) و من المسئولين يوم القيامة عمّا اقترفه في تضليل الناس من جهة مظالم الأئمة (عليهم السّلام)، ثبت اللّه المؤمنين على الإيمان و الولاية و اللّه الهادي إلى سواء السبيل" هر كس در تضعيف اين شعائر تلاش كند و يا از اهميت آن در بين جوانان شيعه بكاهد، در حق اهل‌بيت (عليهم‌السّلام) گناه كرده و روز قيامت براى گمراه كردن مردم از جهت ظلم‌هايى كه به ائمه (عليهم‌السّلام) روا شده، مسئول خواهد بود.
پی‌نوشت: مباحثات آمادگی دارد نقدها و نظرات وارده به این مطلب را منتشر نماید.
