#تقویم_تاریخ_پزشکی دکتر بابک عزیزافشاری، ۲ تیر ۱۴۰۱ azizafshari@yahoo.com
یونس (جوناس) ادوارد سالک متولد ۲۸ اکتبر ۱۹۱۴ در کالیفرنیا ویروس‌شناس و پزشک آمریکایی و کاشف واکسن فلج اطفال بود. او در ۱۹۳۰ به سیتی‌کالج و سپس دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک رفت و به‌طور هم‌زمان به عنوان تکنیسین آزمایشگاه مشغول به کار بود. وی پس از فارغ‌التحصیلی در ۱۹۴۱ به آزمایشگاه ویروس‌شناسی توماس فرانسیس در دانشگاه میشیگان رفت و در ۱۹۴۷ به استادی دانشکده پزشکی دانشگاه پیتسبورگ منصوب شد.
ویروس فلج اطفال اولین بار در ۱۹۰۹ توسط کارل لاندشتاینر (زیست‌شناس اتریشی و کاشف گروه‌های خونی و برنده جایزه نوبل ۱۹۳۰) و اِروین پوپر پزشک اتریشی کشف شد. سالک به پروژه تحقیقاتی بنیاد ملی فلج اطفال که توسط رئیس‌جمهور روزولت تأسیس شده بود پیوست. بیشتر بودجه این بنیاد در راه تولید واکسن زنده صرف می‌شد اما وی باور داشت که ساخت واکسن فلج اطفال با ویروس کشته‌شده امکان‌پذیر است. او در ۱۹۵۲ متوجه شد واکسنی که تهیه کرده بر روی انسان نیز نتایج مثبتی در پی دارد.
این خبر به سرعت پخش شد. در آوریل ۱۹۵۵ و به فاصله کوتاهی پس از اعلام آغاز کارزار واکسیناسیون همگانی توسط جراح کل ایالات متحده گزارش‌هایی از ابتلا به فلج در اثر تزریق واکسن سالک دریافت شد که عمدتاً مربوط به یکی از شرکت‌های تولید این واکسن در برکلی به نام آزمایشگاه کاتر بود. واکسن تولیدی آزمایشگاه کاتر به ۲۰۰ هزار کودک تزریق شده بود.
بررسی‌ها نشان داد فرآیند غیرفعال‌سازی ویروس به درستی انجام نشده است. حدود ۴۰ هزار نفر از این کودکان به فلج مبتلا شدند و ۱۰ نفر جان باختند. این اتفاق معروف به "حادثه کاتر" باعث شد استقبال از واکسن تا حدودی کاهش یابد، بااین‌حال تزریق واکسن سالک تا ۱۹۵۹ در حدود ۹۰ کشور به‌طور گسترده انجام گرفت.
سالک در ۱۹۵۶ جایزه لَسکر را دریافت کرد و در ۱۹۶۳ انستیتو مطالعات زیست‌شناسی (انستیتو سالک) را در ساحل لاهویا (کالیفرنیا) بنیان گذاشت. واکسن خوراکی فلج اطفال ساخت آلبرت سابین محقق لهستانی-آمریکایی که حاوی ویروس زنده ضعیف‌شده بود در ۱۹۶۱ وارد بازار شد.
سالک در ۸۰ سالگی در اثر نارسایی قلبی در لاهویا (کالیفرنیا) درگذشت و در گورستان ال‌کامینو در سان‌دیگو به خاک سپرده شد. از افتخارات دیگر او می‌توان به دریافت نشان رابرت کُخ، نشان مِلون، نشان طلای کنگره، بشقاب طلایی، و نشان آزادی ریاست‌جمهوری اشاره کرد. روز تولد وی در ۲۰۱۲ روز جهانی فلج اطفال نام گرفت و گوگل در ۲۰۱۴ لوگوی خود را به همین مناسبت تغییر داد.
وقتی یک خبرنگار از او پرسید که امتیاز این واکسن از آنِ کیست، وی در پاسخ گفت: "امتیازی در کار نیست. شما می‌توانید امتیاز خورشید را به کسی بدهید؟"
