2019-03-12 15:42:05
ادیب الممالک استاد سخن
اگر از نوع نگاهی که #منجم به آسمان میکند به سپهر پرستارهی #تاریخ_ادب این سرزمین نظر کنیم، کوکبی #درخشان را مییابیم به نام میرزا سیدمحمدصادق #امیری. متخلص به "پروانه" و "امیری". معروف به امیری قائم مقامی فراهانی، شاعر و سخنسرای بلندپایهی دورهی #قاجار که مظفرالدین شاه او را به حق #ادیبالممالک لقب داده.
ادیبالممالک فراهانی سخنور قهاریست که تسلطش بر مملکت سخن او را بر اریکهی #سلطنت ادبی نشانده است.
ادیبالممالک دانش گستردهاش را در زمینهی ادبیات فارسی و عربی، تاریخ، حکمت، نجوم، قصص و معلومات گستردهی دینی، بنمایهی اشعاری ساخته که بعضی از آنها در نوع خود کمنظیرند.
او زمانی #مدیحهسرا بود، زمانی دیگر از #منتقدین جدی حاکمیت شد.
میرزا محمد صادق فراهانی، چندین #روزنامه را در زمانهای مختلف درآورده بود.
افراد از درگیر شدن با او پرهیز میکردند، خوف داشتند تیغ تیز قلمش شاهرگ شخصیت اجتماعیشان را قطع کند.
تسلط و چیرگی او بر شعر و خلاقیت خارقالعادهاش در ساخت ابیات سترگ و مستحکم، همهی شئون دیگر او را تحتالشعاع قرار داده است.
ذهن سیال امیری، چون چشمهای است که دائم در زایش و جوشش است. نبوغ او در به کار بردن کلمات و استفاده از معلومات گستردهی تاریخی و ادبی و علمی و دینی، از او شخصیتی استثنائی ساخته.
امیری با همهی قوالب شعر آشناست.
در مورد اینکه در کدام قالب شعری ماهرتر است بین استادان شعرشناس اختلاف است. اما قطعا #قطعه و #قصیده از مهارتهای اولی اوست. قصیدهپردازی میدانیاست که این شاعرِ استاد در آن گوی سبقت زده و چنان قدرتنمایی کرده که استادان بعد از او به #تسلط و چیرگیاش معترفند.
وسعت معلومات تاریخی و دینی امیری در شعرش نمود دارد. به علاوه ساخت واژگان خاص و استفاده از الفاظ #دساتیری و بروز دانش و تخصص علمی در شعر ادیب الممالک، نظم او را از دستیابی عموم مردم #دور کرده است، و لذا عدهای بر او خرده گرفتهاند.
قصیدهسرائی، چون آوردگاهی است که شاعران برای نمایش #قدرت خود در آن طبعآزمایی می کنند. امیری با قصائد سترگ و طولانی با قوافی بسیار صعب، چنان قدرتنمایی کرده که استادان سخن در برابرش خضوع میکنند.
معروفترین شعر استاد ادیبالممالک فراهانی مسمط بسیار قوی اوست، در تهنیت میلاد حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی "صلوات الله علیه و علی آله الطیبین" و در گلایه از شرایط روزگار. ادیبالممالک این اشعار را هموزن با مسمط معروف #منوچهری دامغانی سروده، مسمطی با این آغاز :"خیزید و خزآرید که هنگام خزان است... ."
تعمق در مسمط شگفت انگیز این استاد یکّهتاز وادی سخن، نزهت روح هر صاحب فضل و ادب است.
استاد امیرالشعراء ادیب الممالک فراهانی، طبق نقل بعضی معاصرینش به منتهای #فقر مبتلا بود، تا جایی که نوشته ها و کتب خود را فروخت که قند و چایش را بخرد؛ بقالی که نوشته های ادیب را خریده بود، کاغذها را به عنوان پاکت دارو استفاده کرده، آنها را فروخته بود. بخشی از آن نوشته ها عودت داده شد. (البته محقق ارجمند دکتر گرمارودی این نقل را چندان مستند نمی دانند.)
به هرصورت ادیب الممالک در سن پنجاه و هفت سالگی بر اثر شدت ضعف، بیماری و نداری در گذشت.
من هربار داستان چگونه رفتن استاد امیری را از خاطر میگذرانم یکپارچه درد و اندوه میشوم، رفت و به قول بزرگان ادب: ما نیز بر اثرش خواهیم شد، رحمت الله علیه.
دیوان او ابتدا به کوشش مرحوم استاد وحید دستجردی و دیگربار با تصحیح استاد دکتر سید علی موسوی گرمارودی در دوجلد چاپ شد.
سید هادی صحیح النسب
@sahihonnasab
806 views12:42