ب) روایی وابسته به ملاک در روایی وابسته به ملاک، ابزار اندازه | SPSS_SEM (تحلیلگران آماری)
ب) روایی وابسته به ملاک
در روایی وابسته به ملاک، ابزار اندازه گیری ساخته شده با یک یا چند ملاک مقایسه می‌شود. این نوع روایی تفاوتی با روایی محتوا دارد؟ در روایی محتوا، معیار همان تعریف خود سازه است که این یک مقایسه مستقیم می‌‌باشد. در روایی وابسته به ملاک، ما معمولا پیش بینی می‌کنیم که آیا ابزار ساخته شده با تئوری زیربنایی سازه ما مطابقت دارد. تفاوت میان انواع مختلف روایی وابسته به ملاک در ملاکهایی است که برای قضاوت بکار می‌برند. انواع روایی ملاکی عبارتند از:
۱- روایی پيش‌بين (Predictive Validity):
در روایی پیش‌بین به ارزیابی توانایی ابزار در پیش‌بینی چیزی است که به لحاظ نظری باید قادر به پیش‌بینی آن باشد، می‌پردازیم. روایی پيش‌بين ویژه آزمونهایی است که برای پیش‌بینی موفقیت افراد در امور تحصیلی با شغلی به کار می‌روند، مانند آزمونهای ورودی دانشگاهها، آزمونهای استخدامی. برای تعیین روایی پیش‌بین یک آزمون ورودی دانشگاه باید ضريب همبستگي نمرات بین داوطلبان ورود به دانشگاه در این آزمون را با نمرات آنان در درسهایی که بعدا در دانشگاه می‌گیرند، تعیین کنیم. به عبارت ديگر ضريب همبستگي نمره هاي حاصل از اجراي آزمون با نمره هاي متغير ملاك، نمايانگر اعتبار پيش بين است. هرچه این ضریب بزرگتر باشد، آزمون دارای روایی بیشتر و هرچه این ضریب کوچکتر باشد، آزمون دارای روایی کمتری خواهد بود.
۲- روایی همزمان (Concurrent Validity):
روایی همزمان نوعی روایی پیش‌بین است که در آن رابطه بین دو آزمون به طور همزمان تعیین می‌شود. درحالیکه در روای پیش‌بین متغیر ملاک در آینده یعنی پس از گذشت یک فاصله زمانی اندازه‌گیری می‌شود. کاربرد روایی همزمان در مواردی است كه بخواهیم معلوم کنیم آیا می‌توان يكی از دو ابزار اندازه گيري را به جاي ديگري مورد استفاده قرار داد. برای مثال اگر در یک درمانگاه روانی، نتایج حاصل از اجرای یک پرسشنامه برای تشخیص نوعی بیماری روانی در بین مراجعان را با نظر متخصصانی که این بیماران را معاینه کرده‌اند، مقایسه کنیم. در اینصورت روایی همزمان این پرسشنامه را بررسی کرده‌ایم.
۳- روایی همگرا (Convergent Validity):
روایی همگرا از طریق همبستگی نمره‌های یک ابزار با با نمره‌های ابزارهای دیگری که همان سازه را اندازه می‌گیرند، به دست می‌آید. اگر همبستگي بين ابزارهايي كه سازه واحدي را اندازه گيري مي‌كنند بالا باشد، آن ابزار دارای روایی همگرا مي‌باشد.
۴- روایی واگرا (divergent Validity) یا افتراقی (Discriminant Validity):
اگر یک ابزار چیزی را اندازه‌گیری کند که با خصایصی که به وسیله سایر ابزارها اندازه‌گیری می‌شود، تفاوت داشته باشد، به آن روایی واگرا یا افتراقی می‌گویند. روایی واگرا یا افتراقی در واقع اثبات یگانگی یک ابزار اندازه‌گیری است. چنانچه بين ابزار موردنظر با ابزارهايي كه سازه‌هاي متفاوتي را اندازه گيري مي‌كنند، همبستگي وجود نداشته باشد یا پايين باشد، آزمون داراي روایی واگرا یا افتراقی است.
