جهانِ ایرانشناسی

2022-05-02 20:23:24 باز کردن / نظر دهید

2022-05-02 20:23:10 *پیشینهٔ روز معلّم در ایران*
مجید دهقانی

پیش از آنکه به سابقهٔ روز معلّم در دورهٔ پهلوی بپردازم، لازم است در خصوص روزِ حکومتیِ معلّم که بعد از انقلاب باب شده است توضیحی داده شود.

مشهوراتِ *جعلیِ* عوام‌فریبانه در این خصوص از این قرار است:
«با شهادت دکتر خانعلی در سال ۴۰، دولت جهت دلجویی از معلمین، روز معلم را باب کرد که پس از انقلاب، با مصادف شدنِ این روز با شهادت مرتضی مطهری، تاریخ ۱۲ اردیبهشت رسماً به عنوان روز معلم وارد تقویم شد.»

توضیح:
از اسفند سال ۳۹ تا اردیبهشت سال ۴۰ در دولت شریف‌امامی، اعتراضات معلّمین نسبت به حقوق و مزایایِ خود اوج گرفته بود که از همان ابتدا باشگاه فرهنگی «مهرگان» رهبری آنان را به عهده گرفت تا صورتی منسجم‌تر داشته باشند. اعتراضاتی قانونی، با اجازهٔ دولت، بدون خشونت. امّا این اعتراضات با نفوذ دسته‌های سیاسی صورت خشنی به خود گرفت که در روز ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰, موجب حملهٔ معلمین به مجلس شد. در آن درگیری‌ها، شخصی به نام دکتر خانعلی با شلیک سرگرد شهرستانی کشته شد. با کشته شدن خانعلی، میان دولت و مجلس نیز چالش‌های فراوانی به وجود آمد که در نهایت موجب درگیری لفظی شدیدِ سردار فاخر حکمت -رئیس مجلس- و شریف‌امامی -نخست وزیر- شد. در اثر آن مشاجرات، شریف‌امامی از مقام خود استعفا کرد و امینی به جای او بر کرسی نخست‌وزیری تکیه زد.
ماجرا با افزایش حقوق معلمین و جلب رضایت آنان خاتمه یافت ولی باشگاه مهرگان به رهبری محمد درخشش (که پس از آن جریانات وزیر فرهنگ نیز شده بود)، تلاش می‌کرد از خانلعی شهید بسازد و این گزک را هر ساله وسیله‌ای برای ایجاد آشوب گرداند.
امّا دولت و دربار، هرگز به آنان اجازهٔ برگزاری بزرگداشت برای خانعلی را نداد، زیرا او در قامت یک متجاوز به ساحت مجلس کشته شده بود و با هیچ اصولی شهید محسوب نمی‌شد.
پس از پیروزیِ شورشیان که تلاشی همه‌جانبه برای زدودنِ همه چیز حکومت پهلوی در جریان بود، به پیشنهاد «جبههٔ ملّی»، روز ۱۲ اردیبهشت را روز معلّم اعلان کردند تا هم تاریخ‌زدایی باشد و هم یادی از خانلعی به عنوانِ مظلومی که حکومتی ظالم او را شهید نموده است. ( *لازم به ذکر *است که خانعلی در هیچ زمینه‌ای فرد شاخصی *نبود* )

مرتضی مطهری، که در روز ۱۱ اردیبهشت ۵۸ کشته شده بود، از سال بعد *با یک روز جعل* ، وارد روز دوازدهم شد تا این تقویمِ جعلی، صورتی انقلابی‌تر به خود بگیرد.

این مناسب‌سازی آنچنان نافذ بود که امروز در ذهن هیچ ایرانی نام و نشانی از روز معلم در حکومت پهلوی وجود ندارد. همین موضوع سال‌ها اسباب سخنرانی شخصیت‌های حکومتی نیز بوده تا بر بی‌ارج بودنِ مقام معلم در حکومت پهلوی تأکید ورزند که خوشبختانه با واقعیّت تاریخی سازگار نیست.
در سال ۱۳۳۱، در دولت مصدق، *به پیشنهاد مهدی آذر -وزیر فرهنگ- روز ۳۱ شهریور -که پایان سال تحصیلیِ قبل و آغاز سال تحصیلیِ بعد است- جهت ارج‌نهادن به مقام معلم انتخاب شد تا بتوانند خدماتِ یکسالهٔ معلمین را نیز بررسی کنند که با موافقت شاه و مصدق نیز همراه می‌شود‌. اما چون این روز در آن سال مصادف با مراسم ماه محرم بود، موقتاً در اول آبان برگزار شد تا مانعی در برگزاری جشن عمومی نباشد.*
امّا در سال‌های بعد همین *اول آبان* باب گردید که تا سال ۵۷، هر ساله در تمام کشور برگزار می‌شد.

روزِ معلمی که از سال ۵۸ باب شد و در سال‌های بعد جنبهٔ ایدئولوژیک آن قدرت گرفت، یک مناسبتِ حکومتی است، که رفته رفته نام خانعلی از آن پاک، و به نام مطهری مصادره شده است.

*لازم به ذکر است که به صورت عملی، مطهری نه در حکومت پهلوی، و نه در رژیم فعلی، هرگز معلمِ هیچ مدرسه‌ای نبود.*

پ.ن: عکس‌ها مربوط به برگزاری روز معلم در دهه ۳۰ در شهر رشت است.

T.me/world_of_iranology باز کردن / نظر دهید

2022-03-15 16:03:56 باز کردن / نظر دهید

2022-03-15 16:03:12 به مناسبت ۲۴ اسفند، سالروز تولد اعلیحضرت رضا شاه کبیر.
رضا شاه مردی والاتر از آرمان‌های مشروطه و ساختارهای جمهوریّت و پادشاهی بود. مردی که عزم کرده بود ایران را زنده و آباد کند، به هر نام و نحوی که می‌شد.
با همه انتقاداتی که بر او وارد است، برای من، بزرگ و قابل ستایش است. در بابِ احوال و اعمالش بسیار گفته و نوشته‌اند که شاید بازگوییِ آنان ملال‌آور باشد. اما به رسم احترامِ واجب، چند عکس و سند تقدیم می‌کنم تا یادش را گرامی داشته باشم.

تصویر نخست: در نگاهِ من زیباترین پوستر رضا شاه است که در سال ۱۳۱۰ در چاپخانه مجلس چاپ شده بود.
تصویر دوّم: فرمان محمدعلی فروغی است، مبنی بر قرار دادنِ روز مولود رضاشاه در ردیف اعیاد ملّی.

تصویر سوّم: برشی است از روزنامهٔ البلاغ بیروت درباره رضاشاه، که او را نجات دهندهٔ بزرگ و معجزه‌ای برای ایران دانسته است.

تصویر چهارم: نخستین شرحِ حال دقیق امّا مختصرِ رضاشاه است که توسط وزارت خارجه تهیه شده بود تا نمایندگان ایران در ممالک دیگر بتوانند در برابر سوالات مطبوعات خارجی اطلاعات صحیحی از پادشاهِ جدید ارائه دهند.

تصویر پنجم: تصویب عنوان «اعلیحضرت رضا شاه کبیر» توسط مجلس شورای ملّی در سال ۱۳۲۸، به پاس حق‌شناسی ملّت ایران.

تصویر ششم: عکس زیبا و پرمعنای بازدید رضاشاه از تخت‌جمشید در سال ۱۳۱۶ در دوره ریاست اریک اشمیت است. نگاهِ دقیق و کنجکاوانهٔ او به آثار تخت‌جمشید منحصر به‌ فرد بود. مردِ کوتاه‌قامتی که در این تصویر مشاهده می‌شود، حسین بصیری است که نخستین راهنمای تخت‌جمشید را هم او منتشر کرد.
تصویر هفتم: لحظهٔ دفن لوح‌یادبود در پِی ساختمان دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه تهران، با الگو از کارِ داریوش هخامنشی در کاخ آپادانا.
تصویر هشتم: عکس یادگاری پیش از اعزام دانشجویان ایرانی به اروپا است که به طرز عجیبی دلخوشی و رضایت را در چهرهٔ شاه میبینیم.

T.me/world_of_iranology باز کردن / نظر دهید

2022-03-09 21:43:13 به مناسبت سالروزِ درگذشت استاد ایرج افشار

در بابِ او هرچه نوشتنی بود، نوشته‌اند. اندکی پس از وفاتش در اکثر مجلاتِ معتبر ویژه‌نامه‌ای برای استاد ترتیب دادند که گمان می‌کنم نخستینِ آنها «مهرنامه» بود و مفصّل‌ترینشان «بخارا». امروز هم دیدم به نامِ او و به کوششِ جواد بشری مجموعه مقالاتی منتشر شده است تا نام بزرگ و جاودانهٔ افشار پُرنورتر گردد. در میان تمامِ مطالبی که تا کنون منتشر شده است، یک کتاب از سیّد فرید قاسمی و چند مطلب از میلادِ عظیمی، به ترتیب خُنک‌ترین و بی‌مایه‌ترین نوشته‌ها درباره افشار است. سید فرید قاسمی که کار اصلی‌اش تاریخ‌نگاری مطبوعاتِ فارسی است، دو کتاب با عناوین «ایرانشناس‌ِ مجله‌نگار» و «کتاب‌ورز اطّلاع‌رسان» درباره مرحوم افشار تألیف نمود. (و یک کتابچهٔ کوچک) کتابِ نخست که در زمان حیات استاد منتشر شد، گذری بر زندگی و شرح مجملی است از تلاش‌های ایرج افشار که منبع قابل اعتمادی است. امّا کتابِ دوم، نهج‌البلاغه‌گونه‌ای است که سید فرید را از مقام یک پژوهشگر به مُریدِ یاوه‌گویی بدل نموده که ماحصل‌اش چیزی جز کسر شأن افشار نیست. ایرج افشار در تمام حیات علمی و اجتماعی‌اش همواره از مجیزگویی پرهیز داشت و در این راه چنان بود که تجلیل‌های معمول را هم نمی‌پذیرفت.
وقتی در کتاب سید فرید قاسمی، ذیلِ عنوانِ «بستنی خوردنِ ایرج افشار»، می‌خوانید که: «افشار می‌گفت قبل و بعد از بستنی آب نخورید زیرا نه مزه آب را می‌فهمید، نه بستنی را.» (نقل به قریب)، چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ آیا به افشار حق نمی‌دهید که همواره از مجیزگویان و مریدصفتان دور باشد؟
ایرج افشار مردِ پرتلاشِ خستگی‌ناپذیری بود که در تمام حوزه‌های ایران‌شناسی یادگاری‌هایی ابدی به جای گذاشته است. او فقط و فقط در مسیری که برگزیده بود گام برمی‌داشت، بدون آنکه نیاز به مرثیه‌سرایی‌های ادیبانهٔ میلاد عظیمی یا چاپلوسی‌های سید فرید قاسمی داشته باشد.
شاید از دیدگاه سیاسی و اجتماعی هیچ‌گونه ارادتی به افشار نداشته باشم، امّا از لحاظ علمی و چراغی که او افروخت، همواره مدیونِ وجودِ ارزشمندش هستم. افشار را نمی‌توان به معنای دقیق کلمه پژوهشگر نامید، امّا محال است پژوهشگری بخواهد در حوزهٔ ایران‌شناسی قلم بزند و نیازمند مقالات و کتاب‌های افشار نباشد. همانگونه که به گفتهٔ استاد عبدالحسین حائری، افشار کتابشناس نبود، امّا نسخه‌شناس آری و زحماتی که او در بازخوانی و انتشار نسَخ خطّی کشیده است غیرقابل انکار است.
با اینکه همواره بر خوانِ افشار نشسته‌ام، امّا هیچ‌‌گاه در نظرم بُت نبود و هیچ‌گاه مطالبش را چشم و گوش بسته نپذیرفتم.
از همین‌رو خطاها و کاستی‌های او را نیز می‌دیدم که برخی مواقع جستجو در رفعِ همان کاستی‌ها، خود پژوهش یا تألیفی مستقل می‌شد.
افشار در لابلای کارهای خود، آدابِ امانت در نگارش، پرهیز از قصه‌بافی، استقامت در سختی، دوری از تمجید‌های بی‌فاینده، ایستادن در حدّ دانش، ایجادِ ارتباطِ علمی، دوری از اطناب‌های غیرضروری و هزار شیوه و پندِ نیکوی دیگر به مخاطبینش آموخت که گردآوری تمام اینها می‌تواند تألیف مستقلی باشد.

او از زمره کسانی است که یادش همواره گرامی و ماندگار خواهد بود.

T.me/world_of_iranology باز کردن / نظر دهید