2021-08-14 16:31:04
بالکانیزه شدن یا سوریه شدن؟
(مطالعه موردی برای آینده پژوهی جهان سوم)
پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و اتمام جنگ جهانی اول، منطقه بالکان شاهد کشمکش های سیاسی و قومیتی بزرگی شد. نتیجه این کشمکش های سیاسی که تا دهه های اخیر و تجزیه یوگسلاوی نیز ادامه داشت در ادبیات سیاسی جهان با نام بالکانیزه شدن (Balkanization) شناخته می شود. این اصطلاح نسبتاً تحقیرآمیز معادل تکه تکه شدن یک واحد سیاسی بزرگ مانند یک کشور یا امپراطوری به واحدهای سیاسی «مستقل» کوچکتر برمبنای هویت های قومی و گاها مذهبی می باشد.
اما تحولات بهار عربی و بحران سوریه اصطلاح دیگری را نیز وارد ادبیات سیاسی جهان کرده است. اگرچه که این اصطلاح به معنای مفهومی، نوین نبوده و سابقه تاریخی بلندی در در کشورهایی مانند افغانستان در قرن اخیر و یمن و حتی عراق و برخی از کشورهای اروپایی داشته است، اما با جنگ داخلی سوریه این مفهوم حالت تکوینی خود را به عنوان یک اصطلاح سپری کرده است.
در مقابل، سوریه شدن (Syrianization) اصطلاحی است که طی آن یک واحد سیاسی بزرگ مانند یک کشور به دلیل اختلافات قومی و یا مذهبی به «مناطق نفوذ» تقسیم می شود. تفاوت اساسی سوریه شدن با بالکانیزه شدن در این است که واحدهای کوچکتر سیاسی اخیراً شکل گرفته، معمولاً استقلال سیاسی ندارند و تحولات در داخل مرزهای بین المللی شناخته شده کشور صورت می گیرد. برای مثال و به عنوان عینی ترین مورد مطالعه، بدون اینکه مرزهای جغرافیای کشور سوریه کوچکترین تغییری یابد، این کشور به حوزههای نفوذ در حال مجادله تقسیم شده است، به گونه ای که پس از کش و قوس های فراوان هم اکنون این سه حوزه نفوذ اصلی در این کشور قابل مشاهده است:
الف: حوزه نفوذ اسد که با حمایت روسیه و ایران اداره می شود
ب: حوزه نفوذ کردها که با حمایت آمریکا اداره می شود
ج. حوزه نفوذ مخالفان اسد که با حمایت ترکیه اداره می شود
مطالعه اصطلاح سوریه شدن نشان می دهد که حوزه نفوذ در این کشورها لزوماً بر پایه تضادهای قومی و یا مذهبی نیست و بیشتر بر پایه موازنه قدرت شکل می گیرد.
بالکانیزه شدن همواره یک واژه تابو در کشورهای دارای ساختار قومیتی و مذهبی ناهمگون بوده است. اگرچه که بسیاری از کشورهایی که پس از فرایند بالکانیزه شدن به وجود می آیند به حالت تخاصم خود با همسایه ها ادامه می دهند اما تحقیقات نشان می دهد که این تخاصم بیشتر بر پایه گفتمان و مشاجره های سیاسی و جنگ رسانهای تداوم مییابد و جنگ و تلفات انسانی در آن بسیار کمتر بوده است.
اما در مقابل و در نسخه خطرناکتر آن یعنی سوریه شدن، به دلیل تداوم تنازع تلفات انسانی بسیار بالاتر از حد مورد انتظار می باشد و رسیدن به یک نقطه پایان دور از انتظار می باشد.
بهره سخن:
آنچه که سیر تحولات سیاست بین الملل در دهه اخیر نشان میدهد حاکی از آن است که بالکانیزه شدن دیگر مورد تفاهم قدرت های بزرگ نیست و سوریه شدن مدل مطلوب تری برای قدرت ها می باشد؛ کشورهایی مانند عراق، لیبی، یمن، سوریه و اخیراً افغانستان دچار سندروم سوریه شدن شدهاند و در صورت تداوم بی ثباتی سیاسی و اقتصادی در خاورمیانه ممکن است کشورهای دیگری نیز به این لیست اضافه شوند...
کپی از کانال : مطالعات اوراسیا-خاورمیانه
@aks_Army_new
1.5K viewsQartal, 13:31