هر کس از هر جا هست، یک قدم جلوتر بیاید معرفی جدیدترین کتاب نوی | البساتین | محمدرضا معینی

هر کس از هر جا هست، یک قدم جلوتر بیاید
معرفی جدیدترین کتاب نوید کرمانی

این جمله را ناظم مسجدی در توس پیش از خطبه شیخ ابوسعید ابوالخیر خطاب به جمعی که به مسجد آمده بودند، گفت. شیخ به منبر رفت و گفت تمام سخن من همین یک جمله است. هر کس از هر جا هست یک قدم جلوتر بیاید. همین جمله شده عنوان جدیدترین کتاب نوید کرمانی، نویسنده ایرانی-آلمانی درباره معرفی دین اسلام. تمام این کتاب خطاب به دختر نویسنده است، زیرا پدربزرگ قبل از این که بمیرد به پدر وصیت کرده بود که دین اسلام را به او معرفی کند. به همین جهت تمام کتاب مونولوگی از نویسنده است، خطاب به دختری که در آلمان به دنیا آمده و فیزیک دوست دارد و چیزهایی درباره دین در اخبار و کلاس آموزش دینی مدرسه و اقوام دورترشان در اصفهان شنیده و دیده است. اما سَری پرسوال دارد. نویسنده باید به اطلاعاتی از فیزیک کوانتوم و علوم پایه به طور کلی اشاره کند تا توضیح بدهد چگونه امری بی‌نهایت وجود دارد که همان موضوع باور دینی است. در این میان به زیبایی‌شناسی دینی، عرفان ابن عربی، اشعار گوته و خاطراتی که میراث درگذشتگان روادار خانواده است، اشاره می‌کند. صفحات کتاب به مناسبت‌های مختلف پر از آیات قرآن است که برای خواننده نوجوان اندکی ساده‌سازی شده‌اند، ولی از آنجا که اقتباس شده از ترجمه ریکرت است، این آیات آهنگ آلمانی شاعرانه‌ای پیدا کرده‌اند. خود نویسنده می‌گوید گرچه کتاب حول معرفی اسلام به خواننده آلمانی نوجوان (و حتی بزرگسال) می‌گردد، چیزهایی که در آن گفته می‌شود، فقط درباره اسلام صادق نیست و می‌تواند درباره ادیان دیگر هم درست باشد. به نظر نویسنده دین گرچه لحظات چالش‌انگیز و دشوار و نخواستنی دارد، به طور کلی چیز خوبی است، چون از امر بی‌نهایت، از روح حاکم بر جهان سخن می‌گوید. چون اصولا درباره امر زیباست و آنهایی که دنبال زیبایی بوده‌اند، بسیار شده که مراد خود را در دین یافته‌اند. دینداران ناروادار در دنیا هستند، اما دیندارانی که نویسنده کنارشان بزرگ شده است، روادار بوده‌اند و ضمن آنکه دین اسلام به زندگی‌شان معنا می‌داده است، می‌توانستند به خوبی با غیرمسلمانان زندگی کنند. پرسش‌های علمی دختر هم مانع مهمی برای باور دینی نیستند و اتفاقا نویسنده می‌تواند بسیاری از یافته‌های جدید فیزیکی را با باور به خدا سازگار سازد. به طور کلی دختر مسلمان نویسنده کتاب اگر سخنان پدرش را بپذیرد و مسلمان خوبی باشد، مانعی برای زندگی در جامعه سکولار آلمان نخواهد داشت. به عبارت دیگر، اسلامی که در این کتاب معرفی می‌شود، از بسیار از عناصری که ممکن است برای جامعه آلمان نامتعارف باشد، زدوده شده و شدیدا لیبرال و تکثرگراست.
در عین حال، این کتاب برای خواننده فارسی‌زبان هم خالی از لطف نیست. گرچه آهنگ آیات قرآن به زبان آلمانی زدوده می‌شود و گرچه برخی از تعلیمات ناظر به بافتار مخاطب آلمانی طراحی شده، خواننده فارسی هم از بسیاری از لطافت‌ها و در عین حال استدلال‌های کتاب بی‌بهره نخواهد بود. این کتاب از روحی در درخت بلوط جلوی خانه، از نوری سیاه در کهکشان‌ها، از متن زیبایی که مسلمانان می‌خوانند، حکایت می‌کند. از سجاده جد بزرگ که در کلیسا نماز می‌خواند، از صدای پدربزرگ که وقتی پنیر خوشمزه می‌خورد می‌گفت «خدایا» و از جاذبه حافظ برای گوته.

Navid Kermani, Jeder soll von da, wo er ist, einen Schritt näher kommen. Fragen nach Gott. München: Hanser Verlag.
@ftofighi