ترانه های خیام نگارش : محمدرضا ممتازواحد 'رباعی' نیز چون سایر | Amir Maddah امیرمداح

ترانه های خیام
نگارش : محمدرضا ممتازواحد
"رباعی" نیز چون سایر قالب های شعری ( همچون مثنوی، دوبیتی، چهارپاره و ...) نقشی موثر و تثبیت شده ای در زنجیره ردیف موسیقی کلاسیک ایرانی داشته است و گاه در مقام "تکه" یا "گوشه" ای مشهود و مبرهن است. این تاثیرگذاری به قدری است که در برخی روایات، تکه ای را تحت عنوان "رباعی" در ردیف دستگاه شور (و همچنین دستگاه نوا) گنجانده اند که گویا این ملودی منسوب به "حبیب سماعی" است. این تکه هم به صورت آوازی (متر آزاد) و بیشتر به صورت ضربی (متر بسته) اجرا می شود که یکی از معروفترین اجراهای آن به شکل ضربی، مربوط به اجرای "محمدرضا شجریان" است که با یکی دو رباعی از مولانا (نازار دلی را ...) صورت گرفته است که البته میتوان با رباعی هر شاعر دیگری خواند و اجرا کرد.
ولی سخن از "خیام نیشابوری" است. فارغ از "خیام خوانی" (یا به عناوین دیگر "خیامی" یا "رباعی خوانی") که در شهرهای استان بوشهر معمول و مرسوم است، یکی از ماندگارترین اجراها در سبک موسیقی کلاسیک ایرانی مربوط به آلبوم خیام (به سال 1356) می باشد که با همکاری "احمد شاملو" (گوینده اشعار)، "فریدون شهبازیان" (آهنگساز) و "محمدرضا شجریان" (آواز) صورت پذیرفت. خاطره ای از "احمدرضا احمدی" (مدیر وقت واحد موسیقی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) را دریغ می دارم که بیان نکنم: 《... معروفترین کار [فریدون شهبازیان] هم شعرهای خیام بود که با آوازخوانی شجریان انجام شد که موسیقی اش را شهبازیان ساخت و شاملو هم شعرها رو دکلمه کرد. شجریان از نظر من [احمدرضا احمدی] بی نظیر بود و می توانم بگویم که او حرفه ای ترین آدمی است که من در زندگی ام دیده ام. در سال 1356 مثلا در آلبوم خیام تنها یک نوبت آمد و ایستاد و عادت داشت که دستش را روی کمرش بگذارد. در همان یک نوبت، بسیار ایستاده و شیک، یک ضرب آواز خواند. این آلبوم که به شکل کاست منتشر شده بود موفقیت بسیار چشم گیری داشت.》( به نقل از مصاحبه سایت سازباز با احمدرضا احمدی)

گزیده ای از مطلب مذکور در روزنامه همشهری به تاریخ 29 اردیبهشت 95 به چاپ رسید.

کانال تلگرام محمدرضا ممتازواحد (قول و غزل در ساز و سخن)
https://telegram.me/momtazvahed