- ترانه ٔ«تولدت مبارک» چگونه متولد شد؟ هزاران نفر از ایرانی | اندیشه
- ترانه ٔ«تولدت مبارک» چگونه متولد شد؟
هزاران نفر از ایرانی‌هایی که در نوروز ۱۳۴۹ برای تماشای فیلم‌های مورد علاقه‌شان به سینما می‌رفتند، یک خاطرهٔ مشترک را تجربه کرده‌اند.
پیش از آغاز هر فیلم، یک کیک تولد بزرگ بر روی پرده ظاهر می‌شد و در حالی که گروهی از دختران و پسران در اطراف آن مشغول رقص بودند، یک پیکان آلبالویی رنگ از داخل کیک خارج می‌شد.
همزمان، آهنگ و ترانه‌ای به گوش می‌رسید که به یکی از خاطره‌انگیزترین ترانه‌های زبان فارسی تبدیل شد: «ترانهٔ تولدت مبارک».
در اواخر دههٔ ۱۳۴۰ خورشیدی با افزایش درآمد سرشار نفت و به ثمر رسیدن طرح‌های اقتصادی و صنعتی، تغییرات اجتماعی زیادی در ایران پدیدار شد.
آغاز مونتاژ خودروی پیکان در سال ۱۳۴۶ در کارخانجات ایران ناسیونال (ایران خودروی فعلی) نقطهٔ عطفی در تاریخ صنعت ایران بود. این سرمایه‌گذاری برادران خیامی اثرات زیادی را به همراه داشت و علاوه بر جنبهٔ اقتصادی در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی جامعهٔ در حال گذار ایران نیز تاثیرگذار بود.
در اواخر سال ۱۳۴۸ شرکت ایران ناسیونال تصمیم گرفت به مناسبت چهارمین سال شروع تولید خودرو پیکان یک فیلم مستند-تبلیغاتی تولید کند.
به این منظور شرکت تبلیغاتی فاکوپا به مدیریت فرهاد هرمزی که در آن زمان عهده‌دار تبلیغات ایران ناسیونال بود، با کامران شیردل، کارگردان و مستندساز، تماس گرفت و از او خواست عهده‌دار تهیهٔ این فیلم شود.
آقای شیردل اقدام به ساخت دو فیلم مستند «پیکان» و «تولدت مبارک» کرد که به گفتهٔ بسیاری از منتقدان از نمونه‌های بسیار خوب فیلم‌های تبلیغاتی در تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شوند.
همزمان آقای هرمزی از انوشیروان روحانی خواست آهنگی به این مناسبت بسازد و به او اطلاع داد مبلغ پنجاه هزار تومان بودجه برای این کار اختصاص داده شده است. قیمت پیکان نو در آن سال ها حدود هجده هزار تومان بود.
انوشیروان روحانی در مصاحبه‌ای که با نگارنده در کالیفرنیا انجام داد، گفت از این فرصت استفاده کرد تا به آرزوی دیرینه خود برای ساخت یک ترانهٔ ملی تولد جامعه عمل بپوشاند.
روحانی با پرویز خطیبی و نوذر پرنگ، دو ترانه‌سرای شناخته‌شدهٔ آن روزگار، تماس گرفت و از آنها خواست ترانه‌ای برای این آهنگ بسرایند. ترانهٔ سفارشی بعد از دو روز تحویل داده شد و روی آهنگ گذاشته شد.
در این ترانه کلمات «تولد، تولد، تولدت مبارک» به طور مرتب تکرار می‌شود و ملودی اصلی ترانه بر اساس آنها شکل گرفته است. بیت اول ترانه یعنی «لبت شاد و دلت خوش، چو گل پرخنده باشی» توسط پرویز خطیبی و بیت «بیا شمع‌ها را فوت کن، که صد سال زنده باشی» توسط نوذر پرنگ سروده شد.
«تولدت مبارک» در عین زیبایی، ساختار ساده‌ای دارد و شعر آن به آسانی در خاطر می‌ماند.
آهنگ دو قسمت دارد که اصطلاحاً یک رنگ شاد و بی‌کلام، این دو قسمت را به هم وصل می‌کند. آهنگ ترانه در دستگاه ماهور است و از همین رو با سازهای غربی نیزقابل اجرا است و خود انوشیروان روحانی آن را با ارگ یاماهای سفارشی خود و با همراهی ارکستر اجرا کرده است.
در اجرای اول آهنگ، دکلمهٔ شروع آهنگ توسط آذرپژوهش، گویندهٔ رادیو، خوانده شد. نخستین اجرای آهنگ برعهدهٔ بلا الوندی (دختر نیکول الوندی و خواهرزادهٔ ویگن) بود که با همراهی گروه کر خوانده شد. کمی بعد اجرای دیگری از این ترانه با صدای عهدیه بدیعی و تنظیم شهرداد روحانی ضبط و روانهٔ بازار شد.
چهارصد کپی از فیلم تبلیغاتی سه دقیقه‌ای تولد پیکان تکثیر و در برنامهٔ نوروزی سینماهای سراسر ایران قبل از فیلم اصلی پخش شد و استقبال زیادی از آن به عمل آمد.
مدتی بعد هنگام ورود شاه و ملکه ایران در روز چهارم آبان (روز تولد شاه) به تالار رودکی، ارکستر سمفونی تالار رودکی شروع به نواختن آهنگ «تولدت مبارک» کرد و به نوعی این آهنگ به عنوان ترانهٔ رسمی تولد در ایران شناخته شد.
پیمان مقدم، پژوهشگر موسیقی ــــــــــــــــــــ
•• اگر دوستانی مشتاق خواندن دارید، لطفاً شناسهٔ کانال را در اختیارشان قرار دهید: @andiiishe
