راستی‌آزمایی ادعای وزیر ارشاد: «حکومت پهلوی با وحشی‌گری و خشون | APOS Iran | جامعه باز
راستی‌آزمایی ادعای وزیر ارشاد: «حکومت پهلوی با وحشی‌گری و خشونت با مخالفان برخورد می‌کرد»
نیلوفر غلامی، همکار ارشد در موسسه ترویج جامعه باز
محمد مهدی اسماعیلی وزیر ارشاد ۲۸ اسفند ۱۴۰۰ در گفتگو با خبرگزاری ایرنا گفت: «حکومت پهلوی با خشونت و وحشی‌گری با مخالفان خود از نوجوان تا میانسال و پیر برخورد می‌کرد». او افزود: «برخی شبکه‌های خارجی به دنبال تطهیر دوران پهلوی هستند و ما با همه ابزارها مقابل پروژه رسانه‌ای آنها می‌ایستیم».
آیا ادعای اسماعیلی درست است و حکومت پهلوی با «وحشی‌گری و خشونت» با مخالفان برخورد می‌کرد؟
بررسی گزارش‌های منتشر شده توسط «عفو بین‌الملل» در سال‌های منتهی به انقلاب ۱۳۵۷ نشان می‌دهد که آمار دقیقی از تعداد زندانیان سیاسی که این نهاد به تنهایی بتواند تایید کند وجود نداشته است. در گزارش این نهاد حقوق بشری بین‌المللی با استناد به اظهارات یک مقام مسئول حکومت وقت در روزنامه گاردین نوشته شده که در سال ۱۹۷۸ حدود ۲۲۰۰ زندانی سیاسی در ایران وجود داشته است. همچنین این سازمان در گزارش سال ۱۹۷۶ از قول پرویز ثابتی رئیس «ساواک» نوشته است که تعداد زندانیان سیاسی در ایران ۳۲۰۰ نفر است. عددی که به نوشته این گزارش، برخی روزنامه‌نگاران خارجی و گروه‌های مخالف حکومت شاهنشاهی آن را نادرست و رقم واقعی را چیزی حدود ۲۵ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر می‌دانستند.
به گفته کارشناسان، با توجه به جمعیت ایران در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی و تعداد زندان‌ها این عدد بسیار دور از ذهن و اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد.
نمونه‌وار روزنامه همدلی تیرماه ۱۳۹۸ در گزارشی که به افزایش روز افزون تعداد زندانیان پرداخته بود، نوشت: «بر اساس آمارها تعداد زندانیان قبل از انقلاب با توجه به جمعیت ۳۶ میلیون نفری آن زمان، حدود ۱۰ هزار نفر بوده است.»
به باور بسیاری به راحتی می‌توان گفت که به طور قطع از این تعداد، همه آنان به «جرم سیاسی» در زندان نبوده‌اند.
برای نمونه یاسر عرب، مستندساز و پژوهشگر اجتماعی نیز بهمن ۱۳۹۷ در یادداشتی به مناسبت چهل سالگی انقلاب ۱۳۵۷، درباره وضعیت زندان در ایران چهل سال بعد از انقلاب نوشت: «در ایران به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، حدود ۲۹۰ نفر در زندان هستند و ۲۵ درصد جمعیت کیفری زندان‌ها را افراد بازداشت شده پیش از محاکمه (بازداشت موقت) تشکیل می‌دهند. بر اساس آمارها تعداد زندانیان قبل از انقلاب با توجه به جمعیت ۳۶ میلیون نفری حدود ۱۰ هزار نفر بوده است. اگر بنا باشد که آمار رشد زندانیان را بر اساس جمعیت محاسبه کنیم باید میزان زندانیان درون زندان‌های ایران با توجه به دو برابر شدن جمعیت کشور به حدود ۲۰ هزار نفر می‌رسید اما میزان جمعیت کشور ما از ابتدای انقلاب تاکنون ۲ برابر، و میزان زندانیان ما حدود ۲۹ برابر شده است.»
نمی‌توان گفت که در حکومت پیشین به هیچ عنوان «زندانی سیاسی» وجود نداشته و یا «نقض حقوق بشر» صورت نمی‌گرفته است اما آنچه که به طور قطع می‌توان گفت این است که رفتار حکومت شاهنشاهی پهلوی با مخالفانش قابل مقایسه با آنچه جمهوری اسلامی در این سال‌ها انجام داده و همچنان نیز انجام می‌دهد، نیست.
