مصلی تاریخی مشهد یا مصلی پایین خیابان مربوط به دوره صفویه | کانال رسمی هتل اترک مشهد
مصلی تاریخی مشهد یا مصلی پایین خیابان مربوط به دوره صفویه است. آن‌گونه که بر محیط پیرامون ایوان در کتیبه‌ای به خط ثلث و به شیوۀ معرق نگاشته شده، این بنا در سال ۱۰۸۷ قمری هم‌زمان با حکومت شاه سلطان سلیمان صفوی به همت حاجی ملک و معماری حاجی شجاع بنّای اصفهانی و به دستور نواب عالی مقام ابوصالح ساخته شده است.
این بنا شامل ایوانی بلند و در ایوانچه منتهی به فضاهای چهارضلعی در طرفین با وضعیتی متقارن است که ایوان آن به سمت قبله و بر روی فضاهای مربع یا رواق گنبدهایی با خیز کم ساخته شده است. تنها محراب مصلی در دیوار انتهای ایوان قرار دارد.
نمای بیرونی مصلی نیز دارای کاشی‌های معرق عصر صفوی است و در برخی از نقاط آن به ویژه در بدنۀ فضای درونی، تزئینات گچ‌کاری و مقرنس‌کاری به چشم می‌خورد. از هنرهای دیگری که در این بنا به چشم می‌خورد می‌توان درودگری را نام برد.
همچنین بر روی تزئینات بنا و به کمک تطبیق بخش‌های اندک باقی‌مانده از عناصر تزئینی طاق ایوان، نقش‌های بسیار ظریف و پیچیده‌ای به دست آمده که در برخی قسمت‌ها با نقوش اسلیمی آراسته شده است. این طرح یک شمسۀ بزرگ مرکزی را دربر می‌گیرد که در تیزۀ ایوان جای دارد و دو شمسه نیز در طرفین طاق و شمسه‌هایی هم در پا کار ایوان دیده می‌شود. خطوط بسیار دیگری نیز که به طرح‌های گره در دوران اسلامی مربوط می‌شود وجود دارد که بخشی از آن‌ها در حملۀ روس‌ها به مشهد تخریب شده است.
این بنا در قرن‌های گذشته، از نظر موقعیت مکانی در جایی بوده که برای مسافران و زائران که از بیرون حصار شهر به سوی دروازۀ پایین خیابان می‌آمدند، جلب توجه می‌کرده است.
مصلی تاریخی مشهد در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۴۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر ملی سالانه پذیرای تعداد بسیاری از گردشگران ایرانی و خارجی است که شیفته تاریخ کهن این مرز و بوم و آثار به جای مانده از دوره های پیشین هستند.
حیاط این بنا که مساحت چندصد متری را در بردارد با فضاهای چمن کاری کوچکی و درختانی جوان تزئین شده است و در قسمت راست درب ورودی اصلی مرکز آفرینش و پژوهش های هنرهای سنتی و صنایع دستی که شامل قلم زنی، نقاشی و ساخت تار می باشد در حال فعالیت می باشد. همچنین در جنب این مرکز یک فروشگاه صنایع دستی هم وجود دارد.
مصلی تاریخی مشهد به فاصلۀ یک کیلومتر از ضلع شرقی میدان پنجراه پائین خیابان معروف به نواب صفوی و در حاشیۀ بلوار مصلی و در دو کیلومتری هتل اترک قرار داشته که طی کردن این فاصله با خودرو شش دقیقه زمان خواهد برد.
