صیانت از نهاد انتخابات نگاهی به رویکرد اصلاحات جامعه‌محور در | عماد بهاور
صیانت از نهاد انتخابات نگاهی به رویکرد اصلاحات جامعه‌محور درباره انتخابات
عماد بهاور/سالنامه روزنامه اعتماد/ نوروز ۱۴۰۰
@bahavarchannel
میان مشارکت بلاشرط در انتخابات و عدم مشارکت در انتخابات، مجموعه‌ای از کنش‌ها وجود دارد که مربوط به نهاد انتخابات است هرچند ممکن است ربطی به «رای دادن» نداشته باشد! صیانت از «نهاد انتخابات» به عنوان یکی از ارکان جمهوریت نظام، گاهی با مشارکت و گاهی با عدم مشارکت در آن رویداد ممکن است؛ به عبارتی دیگر، مشارکت در انتخابات تا آن‌جا اهمیت راهبردی دارد که به تقویت جمهوریت نظام بیانجامد. باید با موضوع انتخابات به صورت فعالانه برخورد کرد و این برای اصلاح‌طلبان امری راهبردی است. در واقع در رویکرد اصلاح‌طلبانه، انتخابات همواره موضوعیت دارد، در حالی که در رویکرد ساختارشکن (برانداز) یا رویکرد محافظه‌کار (اصولگرا) این‌گونه نیست. برگزاری انتخابات در یک نظام سیاسی به معنای پذیرش تغییرات سیاسی از طریق سازوکارهای پیش‌بینی شده در قانون اساسی است. طبیعی است که ساختارشکنان هرگونه سازوکار پیش‌بینی شده در ساختار حقوقی را نفی می‌کنند چون به زعم آن‌ها موجب تقویت ساختار می‌شود نه تضعیف و شکست آن. سازوکار انتخابات هم این‌گونه است و لذا باید از ابتدا و از اساس نفی شود. محافظه‌کاران اما به روشی دیگر انتخابات را از موضوعیت می‌اندازند. آن‌ها ماهیت انتخابات را تغییر می‌دهند و با این کار آن را بلاموضوع می‌کنند. انتخابات مبتنی بر انتخاب عقلایی شهروندان آزاد برای انتخاب شایسته‌ترین افراد از نظر آن‌هاست و رای مردم تعیین‌کننده مرجع تصمیم‌گیری است. اما انتخاباتی که مد نظر محافظه‌کاران است، در واقع، گزینشی میان فرادستان مورد تایید الیگارشی حاکم بوده و مردم بیشتر موید انتخاب حاکمان هستند تا انتخاب‌کننده. بنابراین، در انتخاباتی که قلب ماهیت شده، «حامی‌پروری» جایگزین شایسته‌گزینی می‌شود و این دیگر انتخابات به معنای واقعی‌اش نیست. رویکرد میانه اصلاح‌طلبانه این‌گونه است که نه از اساس و از ابتدا انتخابات را نفی می‌کند تا در دام رادیکالیسم ساختارشکن گرفتار آید و نه با تن دادن به بازی محافظه‌کاران در تقلیل انتخابات و رای مردم به امری ثانویه و موید رای فرادستان، به تقویت سازوکار حامی‌پرور می‌پردازد. ورود اصلاح‌طلبانه به انتخابات با هدف تقویت فرودستان و به حاشیه رانده‌شدگان برای مقید کردن حاکمان فرادست است. در این رویکردِ «جامعه‌محور»، حفظ و تقویت نهاد انتخابات از طریق تقویت جامعه مدنی و توانمندسازی اجتماعی ممکن است. در موسم انتخابات فرصت‌هایی دست می‌دهد که در سایر مواقع مهیا نیست. به دلیل غلبه فضای امنیتی بر فضای سیاسی، امکان سازماندهی سیاسی و بسیج اجتماعی بسیار اندک است، اما بسیاری از این موارد می‌تواند ذیل انتخابات انجام پذیرد. تقویت سازمان‌ها و گروه‌های اجتماعی و احزاب سیاسی در قالب ستادهای انتخاباتی و جذب، تجمیع و بسیج نیروهای اجتماعی در این ستادها امری است که در حالت عادی اتفاق نمی‌افتد. طرح مطالبات جمعی در تجمعات انتخاباتی و تبدیل انتخابات به نوعی رفراندوم، همه می‌تواند در راستای تقویت و فعال‌سازی جامعه مدنی به کار آید. همه این فعالیت‌ها در نهایت می‌تواند به رای دادن و مشارکت در انتخابات منجر شود یا نشود. مهم آن است که اولاً نهاد انتخابات به عنوان مهم‌ترین سازوکار تغییر مسالمت‌آمیز سیاسی به رسمیت شناخته شود و ثانیاً حضور فعالانه در عرصه انتخابات از بلاموضوع شدن آن توسط دو طیف ساختارشکن و محافظه‌کار جلوگیری می‌کند.
