پروتکلهای «سعدی» برای مهار پاندمی! بهزاد پاکروح این روزها | متخصصین بهداشت ایران
پروتکلهای «سعدی» برای مهار پاندمی! بهزاد پاکروح
این روزها لازم است بدون اشتباه و کوتاهی برای پیشگیری از گسترش شیوع کووید-۱۹ و قطع زنجیرۀ انتقال آن آگاهی‌بخشی کنیم؛ از این رو باید خارج از این موضوع کم نوشت؛ اما این اشعار سعدی به شناخت و مهار پاندمی کمک می‌کند و اگر در همین حد بلد باشیم حال و روزمان در مهار کووید-۱۹ بهتر از این خواهد بود!
نخست‌وزیر اسپانیا وقتی می‌خواست مردم کشورش در برابر چهل روز قرنطینه، سازِ مخالف نزنند شعر بنی‌آدم سعدی را با ذکر نام او خواند: بنی‌آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند چو عضوی به درد آورَد روزگار دگرعضوها را نماند قرار تو کز محنت دیگران بی‌غمی نشاید که نامت نهند آدمی
سعدی دربارۀ پیشگیری به‌موقع از گسترش شیوع کووید-۱۹ می‌گوید: سرِ چشمه شاید گرفتن به بیل چو پُر شد نشاید گذشتن به پیل ای سلیم! آب ز سرچشمه ببند که چو پُر شد نتوان بستن جوی
سعدی تحمل پروتکلهای سخت را این‌گونه توجیه می‌کند: غمی کز پی‌اش شادمانی بری به از شادی‌ای کز پسش غم خوری توصیه‌ای هم به کسانی دارد که در روزهای قرنطینه درآمدشان کم می‌شود: چو دخلت نیست، خرج آهسته‌تر کن که می‌خوانند ملاحان سرودی: اگر باران به کوهستان نبارد به سالی دجله، گردد خشک‌رودی
برای شرایطی که قطع زنجیرۀ انتقال کوروناویروس کاری حیاتی‌ست به کسانی که برای کارهای غیرضروری از خانه خارج می‌شوند یا به مهمانی و سفر می‌روند می‌گوید: به راحتِ نفسی، رنجِ پایدار مجوی شبِ شراب نیرزد به بامدادِ خمار به اولِ همه‌کاری تأمل اُولیٰ‌تر بکن، وگرنه پشیمان شوی به آخِرِ کار
به آنها که روشهای پیشگیری و درمان نادرست و خطرناک شبه‌علمی را مطرح می‌کنند می‌گوید: به جای بزرگان دلیری مکن چو سرپنجه‌ات نیست شیری مکن دلایل قوی باید و معنوی نه رگهای گردن به‌حجت قوی کس از سربزرگی نباشد به چیز کدو، سربزرگ است و بی‌مغز نیز نیِ بوریا را بلندی نکوست که خاصیّت نیشکر خود در اوست نه مُنعِم به مال از کسی بهتر است خر اَر جُلِّ اطلس بپوشد خر است
و به آنها که حرفهای غلط خود یا دیگران را باور کرده، بر سخنان نادرست پافشاری می‌کنند و آنها را بر نظرات علمی برتر می‌دانند و راهنمایی‌های علمی را نمی‌پذیرند می‌گوید: گر از بسیطِ زمین، عقل منعدم گردد به خود گمان نبَرَد هیچکس که نادان است و مشو غِرّه بر حُسنِ گفتارِ خویش به تحسینِ نادان و پندارِ خویش
پیامی هم دارد برای کسانی که با انتشار مطالب نادرست و ترویج کارهای غلط، «بارِ خاطرند نه یارِ شاطر»؛ و به قول حافظ، «عِرض خود می‌برند و زحمت دیگران می‌دارند»: زنبور درشت بی‌مروت را گوی باری چو عسل نمی‌‌دهی نیش مزن
برای پیشگیری از ایجاد اینفودمی هم پندهایی دارد: دو چیز طیرۀ عقل است دم فرو بستن به وقتِ گفتن و گفتن به وقتِ خاموشی [طَیره: سبُکی] و تا نیک ندانی که سخن عینِ صواب است باید که به گفتن دهن از هم نگشایی
به کسانی که مقام علمی دارند اما بدون اشراف بر موضوعی درباره‌اش نظر می‌دهند می‌گوید: «معصیت از هرکه صادر شود ناپسندیده است و از علما ناخوب‌تر؛ که علم سلاح جنگِ [با] شیطان است و خداوندِ سلاح را چون به اسیری برند شرمساری بیش بَرَد.»
توصیه‌ای هم برای کسانی دارد که کاری از دستشان برمی‌آید: ای که دستت می‌رسد کاری بکن! پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار! این «کار» از رعایت تمام نکات ایمنی برای خود و آگاهی‌بخشی به دیگران است تا تصمیم‌گیریهای خُرد و کلان.
پاسخ محتاطانه‌ای برای انتخاب راه در زمان قرار گرفتن بر سر دوراهی دارد: «چون در امضای کاری مُتَرَدِد باشی، آن طرف اختیار کن که بی‌آزارتر برآید.»
