تصوف حلولی عامه مسلمانان و همچنین فقها و متلکمان در باب اینگ | 🏴بُت شِناسی🏴
تصوف حلولی
عامه مسلمانان و همچنین فقها و متلکمان در باب اینگونه اقوال، مسامحه و اغماض نشان نمی دادند و کلام بایزید را که " سُبحانی ما اعظَمَ شَانی " می گفت و قول حلاج که بانگ " اناالحق" می زد، دعاوی و رعونت آمیز خوانده و به همین سبب، در تکفیر آن ها تردید نمی کردند. آن چه گاهی خشم و نفرت فقها و اهل ظاهر را نسبت به بایزید بر می انگیخت، مربوط به همین حال سکر و غلبه این حالت بر وی بود. عمده مشکل صوفیه را می توان از ناحیه صوفیان سکر دانست. هر چند سخنان شطح آمیز، پیش از بایزید، از ابراهیم و رابعه عدویه نیز نقل شده است. اما شطحیات صوفیه در کلام بایزید، رنگی بسیار تند یافت چنان که حتی سخنان حلاج و شبلی هم تندتر و بی پرواتر از کلمات وی نبود. با وجود آنکه حلاج، جانش را تقریبا بر سر همین شطحیات خویش نهاد، اما به هر حال شطحیات صوفیانه با نام بایزید، پیوند و ارتباطی خاص یافته است. سخنان بایزید به گونه ای بود که حتی شیخی صوفی به نام ابن سالم بصری، آن را متضمن کفر و در ردیف دعاوی فرعون یا بدتر از آن تلقی نمود. شطحیاتِ گستاخانه بایزید بعد ها برای کسانی از صوفیه که تندروی و بی پروایی او را فاقد بودند، اسباب دردسر شد، و ناچار در تاویل آنها سعی وافری نمودند، و حتی جنید به تاویل بعضی از آنها پرداخت تا صوفیه را از تهمت های گران برهاند.
جستجو در تصوف ایران، ص ۴۱ الی ۴۲ درقلمرو وجدان، ص ۳۳۶ ارزش میراث صوفیه، ص ۶۱
