چرا سقف تاریخی دلار در بهار شکست؟ جدال دلارهای نفتی و انتظارا | Bourseon
چرا سقف تاریخی دلار در بهار شکست؟
جدال دلارهای نفتی و انتظارات برجامی در بازار ارز
قیمت دلار خرداد را با رشد ۴.۵ درصدی و فصل پراتفاق بهار را با بازدهی ۲۱ درصدی و در سطح ۳۱۸۵۰ تومان به پایان رساند. کمرنگ شدن امیدها به احیای برجام از یک سو و افزایش انتظارات تورمی ناشی از «جراحی اقتصادی» دولت از سوی دیگر، زمینه رکوردشکنی نرخ دلار را در نخستین فصل سال فراهم کرد. حتی افزایش درآمدهای نفتی و قبض نقدینگی نیز نتوانستند مانع صعود دلار شوند. با این حال، بانک مرکزی در روزهای پایانی خرداد با دستور سران قوا فعالانه وارد بازار ارز شد و توانست دلار را از بالای مرز ۳۳ هزار تومان به پایین بکشد. هر چند کارشناسان نسبت به کوتاه‌مدت بودن اثر اقدامات بازارساز و امکان ادامه رشد دلار در ماه‌های آینده هشدار می‌دهند.
دو عامل رکوردشکنی دلار در بهار
آغاز سال ۱۴۰۱ با شروع روند نزولی جدیدی برای دلار همراه بود. قیمت دلار که از آذر تا اسفند ۱۴۰۰ نزدیک به ۱۷ درصد افت کرده و به کانال ۲۵ هزار تومان رسیده بود، در بهار ۱۴۰۱ سقف تاریخی خود را شکست. کمای سه ماهه مذاکرات برجام و بی‌حاصلی سفر واسطه‌های اروپایی و منطقه‌ای به تهران، باقی ماندن اختلاف ایران و آمریکا بر سر موضوعاتی همچون تحریم‌های سپاه و تضمین عدم خروج مجدد آمریکا از برجام و تحریم‌های جدید و گاه‌به‌گاه آمریکا علیه کشور همه موجب شد تا امیدها به احیای برجام روز به روز بیشتر کاهش یابد. اما ضربه نهایی به دلار را صدور قطعنامه علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی زد که خاطره قطعنامه‌های متعدد آژانس و ارجاع ایران به شورای امنیت سازمان ملل و تحریم‌های گسترده در دولت احمدی‌نژاد را زنده کرد. این سابقه ذهنی موجب شد تا دلار در ۲۱ خرداد سقف تاریخی خود را پس از ۲۰ ماه بشکند و در ادامه به بیش از ۳۳ هزار تومان برسد.
البته شروع روند صعودی تند دلار به اواسط اردیبهشت برمی‌گردد. زمانی که با لغو تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به برخی کالاها شاهد شدید قیمت مواد غذایی از شیر تا ماکارونی و روغن بودیم. سیاست جراحی اقتصادی دولت اگرچه به عقیده کارشناسان ناگزیر و ضروری بود اما با افزایش انتظارات تورمی، موجب رشد دلار از ۲۸ تا ۳۱ هزار تومان تنها در سه روز شد.
در شرایطی که دلار در بازار آزاد به سطوح مذکور رسیده بود، نرخ دلار نیمایی همچنان در کانال ۲۴ هزار تومان قرار داشت و اختلاف فاحش این دو نرخ از انگیزه صادرکنندگان برای بازگرداندن ارزهای صادراتی به اقتصاد کشور می‌کاست.
بانک مرکزی ترمز دلار را کشید
رکوردشکنی قیمت ارز در نخستین فصل سال در حالی رخ داد که قیمت نفت در اوج‌های چندین ساله قرار داشت و طی سه ماه گذشته به طور میانگین ۱۱۲ دلار به ازای هر بشکه نفت برنت بود. بحران جهانی انرژی نیز موجب شد تا غرب اجازه ورود نفت تحریم‌شده ایران به بازار را بیشتر از قبل بدهد. بانک مرکزی و دولت مدام با تکیه بر افزایش درآمدهای نفتی کشور، نوید آرامش بازار ارز را می‌دادند. اما فعالان بازارها در عمل شاهد رشد سریع نرخ‌ها در بازار ارز بودند.
نکته جالب توجه دیگر، کاهش ۰.۲ درصدی حجم نقدینگی کشور در فروردین نسبت به ماه قبل نیز بود که سیگنالی کاهشی برای دلار محسوب می‌شد. علت این اتفاق کم‌سابقه به نظر آن بود که بخشی از دلارهای نفتی و ارزهای بلوکه آزاد شده، صرف تسویه بدهی دولت به بانک مرکزی شد. اما به نظر این مسأله هم نتوانست جلوی افزایش هیجانات بازار ارز را بگیرد. از اتفاقات مهم فصل بهار افزایش مداخله بانک مرکزی در بازار ارز بود. این مداخلات با اصلاح قانون «مبارزه با قاچاق کالا و ارز»، ممنوع اعلام کردن نگهداری بیش از ۱۰ هزار دلار، ممنوعیت معاملات فردایی و دستگیری سرشاخه‌های بازار فردایی و نهایتا رونمایی از طرح انتشار اوراق ارزی آغاز شد. اما ۱۱ خرداد با دستور سران سه قوه به بانک مرکزی برای «مداخله گسترده در بازار ارز» بازارساز دست به اقداماتی جدید زد که دلار را از سقف پایین کشاند. مهم‌ترین آن‌ها اجازه به صرافی‌ها برای خرید ارز اسکناس صادرکنندگان با نرخ توافقی و فروش این ارز به متقاضیان بود. در واقع سهمیه فروش ۲ هزار یورو به هر کارت ملی پس از حدود ۶ ماه دوباره آغاز شد که توانست تقاضای افرادی که از خرید ارز از صرافی‌ها منع شده بودند را تا حدی پوشش دهد. گفتنی است نرخ دلار توافقی در روزهای گذشته در محدوده ۲۹ الی ۳۰ هزار تومان بوده است.
پیش‌بینی روند تابستان
با وجود این، کارشناسان هشدار می‌دهند جریان ارزهای صادراتی که اکنون وارد بازار ارز شده‌اند، احتمالا بدون احیای برجام پایدار نخواهد بود. بورسان در گزارش‌های متعددی از جمله «هشدار آخر دلار به رئيسی» به این موضوع پرداخت. از این رو، بعید نیست اسکناس آمریکایی در فصل تابستان همچنان مسیر همواری در پیش نداشته باشد؛ به ویژه در صورت ادامه تنش‌ها با غرب و صدور قطعنامه‌های دیگر.
