هسته و پوسته بازار ارز دکتر سعید بیات هر از گاهی که نرخ ار | اقتصاد بازار
هسته و پوسته بازار ارز
دکتر سعید بیات هر از گاهی که نرخ ارز بازار آزاد با افزایشهای نامتعارف روبهرو میشود، اذهان نسبت به بازار ارز حساس میشود و برخوردهای امنیتی با سفتهبازان افزایش مییابد.
عدهای هم تلاش میکنند یک نهاد اقتصادی مثل بانک مرکزی یا وزارت اقتصاد را مقصر امر جلوه دهند و اشتباهات در حوزه سیاستگذاری ارزی را بهعنوان مقصر اصلی معرفی کنند.
البته در کوتاهمدت برخورد امنیتی با سفتهبازان تا حدی مفید است و سیاستگذاران نیز عاری از اشتباه نیستند؛ ولی قضاوت دقیق و علمی نسبت به جهشهای نرخ ارز و یافتن راهکارهای پایدار برای ثبات نرخ ارز و حفظ ارزش پول ملی نیازمند شناخت صحیح نسبت به کالبد نرخ ارز است. اما درباره کالبد نرخ ارز واقعا تا چه حد شناخت داریم؟
نرخ ارز بازار آزاد یک هسته و یک پوسته دارد. هسته نرخ ارز همان نرخ تعادلی است که اندازه و تغییرات آن تابعی از متغیرهای بنیادین اقتصاد (رشد اقتصادی غیرنفتی، نرخ تورم، نرخ رشد پایهپولی و نقدینگی، حجم واردات و...) است.
به بیان دیگر، نرخ تعادلی ارز با توجه به تعامل و برهمکنش نیروهای عرضه و تقاضا حاصل میشود و نیروهای عرضه و تقاضا نیز خود نماینده تحولات متغیرهای بنیادین اقتصاد هستند.
پوسته نرخ ارز که تمایل دارم آن را (نیروی گریز از تعادل) بنامم، معادل با شکاف نرخ ارز بازار آزاد از نرخ تعادلی است که ریشه شکلگیری آن در تامین ارز قاچاق، خروج سرمایه و سفتهبازی است.
در شرایط عادی و با ثبات سیاسی و اقتصادی انتظار میرود پوسته نرخ ارز بسیار نحیف باشد و نرخ ارز بازار آزاد به سمت نرخ تعادلی میل کند.
اما وقتی اقتصاد کشور با شرایط تحریم و نااطمینانی ناشی از آن مواجه و انتظارات منفی نسبت به آینده وجود داشته باشد، سفتهبازی و خروج سرمایه تشدید میشود.
همچنین بهعلت کاهش درآمدهای ارزی ناشی از شرایط تحریمی، کالاهای لوکس و غیرضروری از لیست شمول واردات خارج میشوند؛ اما چون این نوع کالاها نیز همواره متقاضیانی در داخل کشور دارند، از کانال قاچاق وارد کشور میشوند.
بنابراین تشدید سفتهبازی و خروج سرمایه و همچنین تامین ارز مورد نیاز برای قاچاق سبب میشود تا پوسته نرخ ارز ضخیمتر شود و نرخ ارز بازار آزاد از هسته خود (نرخ تعادلی) فاصله پیدا کند و نیروی گریز از تعادل فعالتر شود.
برای مثال، وقتی نرخ دلار بازار آزاد ۲۹هزار تومان است و برآوردهای علمی نشان میدهد که نرخ تعادلی در سطح ۲۰هزار تومان قرار دارد، آنگاه میتوان نتیجه گرفت که هسته ارز معادل ۲۰ هزار تومان و پوسته آن معادل ۹هزار تومان است. . پیج اینستاگرام ما را دنبال کنید: https://instagram.com/navasanonline