چرا بایدن به ایران نپرداخت؟! جو بایدن رئیس جمهور آمریکا دیشب | مطالعات راهبردی آمریکا
چرا بایدن به ایران نپرداخت؟!
جو بایدن رئیس جمهور آمریکا دیشب در سخنرانی خود در وزارت خارجه کشورش چارچوب سیاست خارجی دولتش را اعلام کرد. وی از بازگشت به دیپلماسی سخن گفت و به نوعی پایان راهبرد "نخست آمریکا"ی ترامپ را نیز اعلام کرد. سه نکته کلیدی سخنان بایدن بازگشت آمریکا به سنت و دکترین زعامت جهان، تقویت ارتباط و ائتلاف با متحدین و رویکرد دیپلماتیک در مواجهه با چالش‌هایی بود که به برخی از آن‌ها اشاره کرد. در کنار آن نیز سخنان وی درباره چین و گفتن این که "خطرناک‌ترین رقیب" آمریکاست، نشان می‌دهد که مواجهه با پکن اولویت نخست سیاست خارجه این کشور خواهد بود. اما در این میان، آنچه جای شگفتی داشت و معنادار هم به نظر می‌رسد، این که بایدن به مسائل و چالش‌های ریز و درشت زیادی پرداخت؛ از مساله مهاجرت و بحران میانمار گرفته تا مقابله با چین و روسیه، جنگ یمن و همچنین مسائل دیگری. اما کوچک‌ترین اشاره‌ای به دو پرونده مهم یعنی منازعه فلسطین و برجام حتی در حد پرداختن به مفاهیمی کلی هم نکرد؛ در حالی که جنجالی‌ترین اقدامات ترامپ در چهار سال گذشته در ارتباط با همین دو مساله بود. اما دلیل اصلی و مشترک مسکوت گذاشتن این مسائل در مهم‌ترین سخنرانی رئیس جمهور آمریکا از زمان آغاز به کار خود می‌تواند حساسیت بالا و پیچیدگی‌های آن‌ها باشد؛ هر چند روی دیگر چنین رفتاری می‌تواند معطوف به این نگاه در دولت جدید آمریکا باشد که به کارهای ترامپ در این دو حوزه به عنوان یک فرصت نگریسته می‌شود. این را می‌توان از اظهارات اخیر مقامات ارشد دولت بایدن دریافت. به هر حال، همین رفتار بایدن نشان از آن دارد که این دو چالش مهم حداقل فعلا در دستور کار راهبرد ترامپ‌زدایی از سیاست خارجی آمریکا قرار ندارد. قبلا نیز در یادداشت‌هایی اشاره شد که در آنچه مربوط به منازعه فلسطینی اسرائیلی می‌شود، دولت بایدن اگر هم "فرضا" بخواهد ترامپ‌زدایی کند، عملا نمی‌تواند کار خاصی بر خلاف اقدامات کلان ترامپ انجام دهد و حداکثر اتفاق ممکن، صرفا از سرگیری روابط با حکومت خودگردان و کمک‌های مالی به آن، دعوت و ترغیب دو طرف به مذاکره مجدد و تاکید بر راهکار دو کشوری خواهد بود. در ارتباط با نپرداختن به ایران نیز که بایدن هیچ اشاره‌ای به برجام و دیگر مسائل مرتبط حتی به صورت کلی نکرد، به نظر می‌رسد که جدا از دلیل اصلی پیشگفته، این دلایل نیز مطرح باشد؛ نخست این که مساله برجام جزو اولویت‌های نخست سیاست خارجی دولت جدید آمریکا نیست. دوم این که آمریکا در مقابل ایران و از جمله پرونده برجام هنوز به جمع‌بندی نهایی نرسیده و از این رو بایدن ترجیح داده است که قبل از تدوین راهبرد مشخصی در این خصوص اظهارنظر خاصی نکند. این مساله نیز از رایزنی‌های فشرده دولت جدید با اروپایی‌ها، اسرائیل و طرف‌های دیگری در منطقه پیداست. این گونه به نظر می‌رسد که واشنگتن فعلا در حال ارزیابی اوضاع و منتظر نتایج این رایزنی‌ها برای اعلام سیاست مشخصی در این زمینه است. اما در کنار آن دولت بایدن در این مدت اصول و چارچوب‌هایی را اعلام کرده است و احتمالا پایه راهبرد آن در قبال ایران و مسائل مرتبط با آن را تشکیل دهد. اصل نخست این که ایران به اجرای کامل تعهدات هسته‌ای خود بازگردد. اما این که اعلام می‌کند ایران گام نخست را بردارد، به نظرم چندان مهم نیست و این مساله در مذاکرات احتمالی قابل حل است و دو طرف می‌توانند به یک راه حل مبتنی بر همزمانی اقدامات برسند. بلکه مساله کلیدی برای آمریکا بازگشت کامل ایران به تعهدات برجامی است. اما پرسش مهم این است که آیا آمریکا در مقابل حاضر به اجرای کامل تعهدات خود مبنی بر رفع کلیه تحریم‌های برجامی و غیر برجامی هست؟ چارچوب دوم نیز این است که برجام یک توافق پایه برای توافقی جامع و بزرگ‌تر است. همه مقامات آمریکا و اروپا متفق القول به این مساله اشاره کرده‌اند. چارچوب سوم نیز این است که همه مسائل مورد مناقشه از جمله برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای به بحث و مذاکره گذاشته شود و مشمول توافق جامع و نهایی قرار گیرد. تاکید آمریکا و اروپا بر همین دو چارچوب نشان می‌دهد که قرار نیست کل تحریم‌ها برداشته شوند و مهم‌ترین اهرم فشار را برای پیگیری دو خواسته اخیر صرفا برای احیای کامل برجام کنار بگذارند. از این رو، فعلا تنها احتمال مطرح می‌تواند بازگشت حداقلی دو طرف به برجام باشد. #صابر_گل_عنبری @Sgolanbari
