فضای مثبت گفتگوهای منطقه ای در حال حاضر به سمتی رفته که قطر برای حل اختلافات با مصر نیز در تلاش است. در صورتی که این کشور به همراه ترکیه در گذشته با قاهره تنش داشتند. به نظر شما این اتفاقات مثبت می تواند به طور نسبی تنش ها را از منطقه دور کند؟
مصر به منابع و سرمایه گذاری های قطر نیاز دارد؛ از طرفی حماس که در جنگ غزه دست بالا را داشت روابطی خوبی با دوحه دارد و این گروه می تواند یکی از سه ضلع این روابط را تشکیل دهد و منجر به بهبود روابط دوحه و قاهره شود. موضوع غزه و فلسطین بسیار حساس بوده و در سطح جهان جلب توجه می کند. در همین راستا رژیم صهیونیستی و مصر به دنبال آن هستند تا راه حل مناسبی برای پایان درگیری ها در غزه پیدا شود. در این بین میانجی گری های مصر تاثیر خاص خود را می گذارد و حمایت های سیاسی و مالی قطر نیز می تواند بخش دیگری از معادلات را رقم بزند. بنابراین مصر می تواند از ظرفیت های قطر استفاده کرده و دوحه نیز رابطه متعادلی با کشورهای بزرگ منطقه برقرار کند و رابطه خود را با مصر نیز بهبود ببخشد.
ضمن اینکه بهبود روابط ترکیه و مصر نیز می تواند از طریق این کانال حاصل شود. قطعا قطر بدون هماهنگی با ترکیه دست به چنین اقداماتی نخواهد زد و اگر دست به چنین اقداماتی بزند متعاقب آن ترکیه نیز از منافع آن بهره مند می شود.
همه این تحولات در فضایی صورت می گیرد که جو بایدن در کاخ سفید قدرت را در دست دارد. بایدنی که می توانست به مصر و ترکیه به بهانه های مختلف برای تغییر سیاست فشار وارد کند. اما این کشورها منافع خود را در این مساله می بینند که روابط خود را در دوران بایدن بهبود ببخشند و با تاثیرگذاری در این روند در مقابل بایدن به عنوان یک بلوک خود را مطرح کنند که در این راستا کاخ سفید برای برخورد با این بلوک و یا مجموعه راه آسانی ندارد.
با این وجود آیا می توان گفت که آمدن شخص بایدن نیز جایگاه کشورها را دستخوش تغییر کرده است؟ برای مثال برخی می گویند که با رفتن ترامپ وزن ژئوپلتیکی عربستان سعودی کاهش و در آن سو وزن ژئوپلتیکی قطر افزایش یافته است. آیا چنین شرایطی می تواند زمینه ساز ایجاد فضایی در راستای کاهش تنش ها در منطقه با توسل به دیپلماسی شود که در آن همگرایی بین کشورهای منطقه را شکل دهد و از تنش ها بین ایران و دیگر کشورهای منطقه بکاهد؟
زمانی می توانیم بگوییم که وزن ژئوپلتیکی قطر در منطقه افزایش پیدا کرده است که این کشور توانایی های خود را برای حل بحران های منطقه به اثبات برساند و نقش ایفا کند. از همین رو باید گفت حل چالش ها بین ایران و آمریکا به چیزی بیشتر از میانجی گری نیاز دارد که نیازمند فعالیت های و اقداماتی در سطوح بالا است. همانطور که اشاره کردم آمریکا باید خودی نشان دهد، آن هم از نوع مثبت که آن هم نیازمند گام های اجرایی و عملی است تا نشان دهد که خواستار پایان دادن به وضعیت فعلی است. تحقق چنین امری می تواند به جمهوری اسلامی ایران نیز این پیام را برساند که واشنگتن به دنبال اصلاح سیاست های اشتباه و یکجانبه خود است.
آیا موفقیت مذاکرات وین می تواند به عنوان اولین قدم این باور را در بین سیاستمداران ایران و آمریکا شکل دهد که همگرایی و تعامل می تواند موجب تامین دوطرفه منافع شود؟ با توجه به اینکه فضای مثبتی در منطقه چون رفع محاصره قطر، گفتگوهای ایران و عربستان شکل گرفته است؟
قطعا همانطور که اشاره کردید تحقق چنین اهدافی می تواند اثر مهمی بر روند بگذارد. جایگاه ایران در منطقه و جهان از استحکام بیشتری برخوردار می شود. در این بین تجربه کشورهای منطقه در گذشته نیز تصویر بهتری از مسائل را نشان می دهد؛ کشورهایی که با صرف هزینه های گزاف در برهه ای تلاش بر این داشتند که توافقی بین ایران و قدرت های جهان حاصل نشود، اما واقعیات موجود و میدانی درس عبرتی را به آنان آموخت. با وجود این تجربیات ضرورت تغییر رویکرد و ایجاد همگرایی ها بین کشورهای منطقه بیش از پیش ضروت پیدا می کند.
