دشواری‌های قلیچدار و امیدواری‌های اردوغان دوئل در دور دوم انت | مطالعات راهبردی آمریکا
دشواری‌های قلیچدار و امیدواری‌های اردوغان
دوئل در دور دوم انتخابات ترکیه انتخاباتی که نشریه اکونومیست آن را مهم‌ترین انتخابات سال ۲۰۲۳ اعلام کرد، یکشنبه ۱۴ مه/۲۴ اردیبهشت در ترکیه برگزار شد و نتیجه‌ای دور از انتظار و فراتر از پیش‌بینی نظرسنجی‌ها رقم نخورد. اما چگونه آقای اردوغان برخلاف ۲۱ سال گذشته پیروز قاطع انتخابات نشد؟ شانس پیروزی او و رقیبش در دور دوم چقدر است؟
در این نوشتار تلاش شده که به این دو سوال در گزارشی که حاوی گفتگو با سه روزنامه‌نگار تُرک و کُرد است، پاسخ داده شود.
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری که از سال ۲۰۰۲ حزبش عدالت و توسعه و خودش بر ترکیه حکمرانی کرده‌اند، در انتخابات سال ۲۰۲۳ در مقابل کمال قلیچداراوغلویی قرار گرفت که حزبش برای آخرین بار در دهه ۱۹۷۰ قدرت را در دست داشته و خاستگاه فکری آن نیز از ۲۱ سال پیش و سقوط دولت چپ‌گرای بولنت اجویت به دلیل بروز بحران اقتصادی در کشور، جایگاهی در قدرت سیاسی حاکم پیدا نکرده است.
انتخابات با صف‌آرایی دو کاندیدای اصلی یعنی آقایان اردوغان و قلیچداراوغلو و حضور دو نامزد فرعی که با مکانیسم جمع‌آوری صد هزار امضا وارد عرصه رقابت‌ها شدند، آغاز شد. اگر چه یکی از کاندیداهای فرعی یعنی محرم اینجه، رهبر حزب مملکت، از انتخابات کناره‌گیری کرد اما کناره‌گیری‌اش آنقدر دیر بود که دیگر عملا امکان حذف نامش از برگه‌های چاپ شده آراء وجود نداشت.
اما کاندیدای فرعی دیگر سینان اوغان، یک آکادمیسینِ ملی‌گرایِ محافظه‌کارِ اهل شهر ایغدیر در مرز ایران و با تبار آذربایجانی، بود. او در سال ۲۰۱۲ از حزب راست افراطیِ حرکت ملی‌گرا وارد مجلس شد. آقای سینان در سال ۲۰۱۶ با همراهی گروهی در درون حزب، به رهبری مرال آکشنر، خواستار برگزاری انتخابات درون حزبی و کنار رفتن دولت باغچه‌لی، رهبر کهنسال حزب حرکت ملی‌گرا شد. اما این حرکت درون حزبی شکست خورد و او به همراه با مرال آکشنر و امید اوزداغ از حزب حرکت ملی‌گرا اخراج شدند.
اگرچه با تاسیس حزب نیک در پاییز ۲۰۱۷ انتظار می‌رفت که آقای اوغان در رده رهبری این حزب قرار گیرد اما ترجیح داد تا پس از انشعاب امید اوزداغ از حزب نیک و تشکیل حزب ظفر که مهم‌ترین خواسته‌اش اخراج اتباع خارجی از ترکیه است، فعالیت حزبی خود را از سر بگیرد. او در انتخابات دیروز به عنوان کاندیدای حزب ظفر و ائتلاف راست افراطیِ «پدر» شرکت کرد و با کناره‌گیری محرم اینجه ، سبد رای شهروندان معترضی را به سوی خود جلب کرد که اگرچه نسبت به عملکرد آقای اردوغان معترض هستند و خواستارِ تغییر اما به هر دلیلی از جمله مذهب علویِ آقای قلیچداراوغلو حاضر به رای دادن به او نیز نیستند.
رای‌گیری ساعت ۸ صبح به وقت محلی آغاز شد، با پایان زمان رسمی آن و اتمام ممنوعیت قانونی اطلاع‌رسانی نتایج، خبرگزاری رسمی آناتولی در پی آغاز شمارش آراء از ساعت ۱۸ به وقت محلی، انتشار نتایج اولیه را شروع کرد.
همانند انتخابات محلی سال ۲۰۱۹ انتشار نتایج اولیه با اعلام نتایج شمارش آراء در مناطقی که حزب حاکم عدالت و توسعه به لحاظ سنتی پایگاه فراگیرتری دارد، همراه بود. به همین دلیل، نتایج اولیه نسبت آراء آقای اردوغان را ۶۰ درصد نشان می‌داد که حکایت از پیروزی قاطع او داشت. در مقابل، تلویزیون خلق، مهم‌ترین رسانه مخالفانِ آقای اردوغان، انتشار نتایج شمارش رای‌ها را بر مبنای مکانیسم ثبت آراء در مرکزیت حزب جمهوری خلق آغاز کرد که برای ساعت‌ها با نتایج اعلامی از سوی خبرگزاری آناتولی اختلافی فاحش داشت. اما کم‌کم نتایج اعلام شده از سوی این دو منبع به هم نزدیک شد و در نتیجه نسبت مجموع آرای آقای اردوغان از ۶۰ به ۴۹ درصد و نرخ آرای جلب شده از سوی آقای قلیچداراوغلو نیز از ۳۰ به ۴۵ درصد رسید.
در چنین شرایطی، صحبت از ۳ میلیون رایی به میان آمد که در مناطقی که عمده ساکنانش طرفدار حزب جمهوری خلق بودند، به صندوق‌ها ریخته شده بود ولی ناظران حزب عدالت و توسعه مدام نسبت به نتایج شمارش آنها اعتراض می‌کردند و مانع از امضای صورت‌جلسه نهایی می‌شدند؛ به طوری که آرای برخی از این صندوق‌ها تا ۱۱ بار بازشماری شد. رهبران حزب جمهوری خلق امیدوار بودند که با افزوده شدن نتایج شمارش آراء در این صندوق‌ها نسبت رای آقای قلیچداراوغلو از ۵۰ درصد بگذرد و شکست آقای اردوغان قطعی شود.
اما در نهایت، نتایج تغییر فاحشی نکرد تا آقای اردوغان در سخنرانی سنتی‌اش که از بالکن ساختمان مرکزی حزب عدالت و توسعه در آنکارا ایراد می‌کند، برای نخستین بار پس از ۲۱ سال، حرفی از پیروزی قاطع خود نزند.
در مقابل، آقای قلیچداراوغلو نیز در کنار رهبران ۵ حزب متحد با حزب جمهوری خلق ترکیه و نیز دو شهردار آنکارا و استانبول جلوی دوربین‌ها حاضر شد و گفت که برای ادامه جدال انتخاباتی در دو هفته آینده آماده...
