آمریکا رکورددار برگزاری رفراندوم است حتی اگر ما خوشمان نیاید! | مطالعات راهبردی آمریکا
آمریکا رکورددار برگزاری رفراندوم است حتی اگر ما خوشمان نیاید!
اسفندیار خدایی دکترای مطالعات آمریکا
جناب آقای دکتر فواد ایزدی، اخیراً در مصاحبه‌ای در موضوع رفراندوم در آمریکا چنین فرمودند: "در تاریخ آمریکا هیچ رفراندومی در سطح ملی برگزار نشده... در این چهل‌وچهار سالی که از انقلاب گذشته، ما سه بار رفراندوم داشتیم اما تاریخ قانون اساسی فعلی آمریکا که برمی‌گردد به دویست‌وچند سال پیش، تعداد رفراندوم صفر است، یعنی ما سه هیچ از آمریکا جلوییم." این مطالب بطور گسترده در رسانه های اصولگرا و انقلابی و رسانه ملی انعکاس یافته است. اینجانب در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، شاگرد جناب آقای دکتر فواد ایزدی بوده‌ام و همواره برای ایشان احترام فراوان قائل بوده و هستم. لکن با این سخنان استاد ارجمندم مخالفم زیرا پس از دموکراسی مستقیم سوییس، هیچ کشوری به اندازه آمریکا رفراندوم برگزار نکرده است.
مراجعه به رای مردم با استفاده از ابزارهایی چون انتخابات، رفراندوم و... از ابداعات دموکراسی‌های غربی است و برای آنها بدیهی و ضروری است. حال اگر چند رسانه فارسی‌زبان بخواهند با بازی کردن با کلمات، آب را برای مخاطبان خود گل‌آلود کنند، آسیبی به این کشورها وارد نمی‌شود؛ لکن مطالبه قانونی رفراندوم در مسائل مهم کشورمان، که سالم‌ترین و بهترین راه برای اصلاح امور، ایجاد اعتماد و رفع بن‌بست‌هاست و به صراحت در قانون اساسی آمده، را به حاشیه می‌برند و میدان را در اختیار افراط‌گرایان و آشوبگران از دو سر طیف می‌گذارند تا با کلنگ به جان ساختارهای سیاسی و اجتماعی موجود بیفتند و همه ضرر کنیم. در این نوشتار، نکاتی مختصر در پاسخ به آن استاد ارجمندم عرض می‌کنم:
1-آمریکا رکورددار رفراندوم است! آمریکا یک کشور نیست، مجموعه پنجاه کشور یا ایالت است که همگی مجالس قانون گذاری مستقل، پرچم مشخص و قوه اجرائی و قضائی جداگانه دارند. اهمیت این ایالتها در زندگی مردم بسیار بیشتر از دولت فدرال مرکزی است. دولت مرکزی فدرال با مردم در تماس نیست که رفراندوم برگزار کند بلکه نماینده ایالتهاست و نمی‌تواند در مسائل داخلی آنها دخالت کند. همچنانکه در سیستم الکترال کالج انتخابات، این ایالتها هستند که هر کدام تعداد مشخصی سهمیه الکترال دارند و رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کنند، نه رای مستقیم مردم. لکن تمام ایالتها در مسائل مهم مستقیماً به رای مردم و رفراندوم متوسل می‌شوند. مثلاً در کنار انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ در ۳۳ ایالت آمریکا در مسائلی مثل پوشش مذهبی و آموزشهای دینی در مدارس، معافیت مالیاتی معلمان، لغو حکم اعدام، کنترل حمل سلاح و... رفراندوم برگزار شد.
در کنار انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در نوامبر سال گذشته یعنی ۲۰۲۲ نیز ۳۸ ایالت آمریکا حدود ۱۴۰ سوال در مسائل مهم را به رفراندوم گذاشتند که در ۹۶ مورد، پاسخ مردم مثبت بود و در ۴۴ مورد پاسخ منفی دادند. مثلا مردم کالیفرنیا به قانونی شدن شرط‌بندی در مسابقات ورزشی و راه‌اندازی سایتهای اینترنتی شرط‌بندی، رای منفی دادند. آنها همچنین به طرح افزایش مالیات به میزان ۱.۷ درصد برای افراد با درآمد بالای دو میلیون دلار، رای منفی دادند. مردم فلوریدا به طرح معافیت مالیاتی برای کسانی که به بلایای طبیعی مثل طوفان گرفتار می‌شوند، رای مثبت دادند. مردم داکوتا هم به طرح محدود کردن فرماندار به دو دوره چهار ساله رای مثبت دادند. در انتخابات سال آینده ۲۰۲۴ نیز برخی ایالتها درباره مسائل مهم، همه‌پرسی خواهند کرد حتی اگر برخی در کشورمان خوششان نیاید!
2-انتخابات آزاد نوعی رفراندوم نیز هست در رقابتهای انتخابات آزاد در سطح محلی، ایالتی و فدرال آمریکا، نامزدها و احزاب سیاسی مسائلی را مطرح می‌کنند و مردم تصمیم می‌گیرند که کدام کاندیدا و کدام جریان بر کرسی قدرت بنشینند. انتخابات رقابتی و آزاد، اگر خواست مردم را تجلی کند نوعی رفراندوم محسوب می‌شود. همانطور که انتخابات اخیر ترکیه بین اردوغان و قلیچدار اوغلو به اعتراف بسیاری تحلیلگران یک رفراندوم نیز بود.
در کشورهای اروپایی و آمریکا در مسائل مهم به طرق مختلف مثل رفراندوم و انتخابات در سطوح محلی و ملی، به رای مردم مراجعه می‌شود و مردم کمابیش به منظور خود می‌رسند، لذا نیاز به رفراندوم درباره اصل نظام احساس نمی‌شود. دموکراسی کامل نیست و عیب و ایراد فراوان دارد، اما در تاریخ هنوز اختراعی بهتر از دموکراسی خلق نشده. بهتر آن است که یک زمامدار با رای مردم و بدون سالها جنگ و ویرانی، در جشنی به نام انتخابات، کنار رود و دیگری بطور مسالمت‌آمیز جای او را بگیرد. به همین دلیل دموکراسی موجب ثبات و امنیت است و زمینه رشد و سرمایه‌گذاری مطمئن و بروز خلاقیتها را فراهم میکند و ما بهتر آن است از تجارب سایر کشورها استفاده کنیم نه آنکه عینک ایدئولوژیک آمریکاستیزی و غرب‌ستیزی مانع دیدن این تجارب شود.
