درگذشت رئیسی: ایران در دوراهی سید حسین موسویان منبع: میدل | مطالعات راهبردی آمریکا
درگذشت رئیسی: ایران در دوراهی
سید حسین موسویان منبع: میدل ایست آی https://www.middleeasteye.net/opinion/iran-ebrahim-raisi-president-death-crossroads
۱- برجام: با وجود اینکه بخش اعظم اصولگرایان در دوره ریاست جمهوری روحانی مخالف برجام بودند، رئیسی اصولگرا با تمام ظرفیت برای احیاء برجام تلاش کرد اما این تلاشها بخاطرعدم تمایل دولت بایدن به نتیجه نرسید. دولت بایدن و کشورهای اروپایی بخاطر همکاریهای ایران با روسیه بویژه موضوع جنگ اکراین و نیز حمایت ایران از حماس در جنگ با اسرائیل، علاقه ای به احیاء برجام نداشتند. دولت بایدن نه تنها 1500 تحریم دوره ترامپ را حفظ کرد بلکه حدود 700 تحریم جدید نیز علیه ایران اعمال کرد. کشورهای اروپایی نیز دهها تحریم جدید علیه ایران اعمال کردند. این تحریمها موجب شد که ارزش پول ملی ایران از یک دلار حدود 25000 تومان در پایان دوره روحانی، به یک دلار حدود 60000 تومان در فروردین 2024 سقوط کند. ایران نیزعکس العمل نشان داد، از برجام فاصله گرفت وبرنامه هسته ای خود را توسعه داد تا اینکه به یک کشور "در آستانه بمب هسته ای" تبدیل شد که این مهمترین میراث دوره ریاست جمهوری رئیسی را رقم زد....
۲- تنشهای ایران- اسرائیل در دوره ریاست جمهوری رئیسی تنشهای منطقه ای آمریکا و اسرائیل با ایران، به بالاترین سطخ خود بعد از انقلاب 1979 ایران رسید. در اول آوریل 2024، اسرائیل در حمله نظامی به سرکنسولگری ایران، تعدادی از فرمانده هان ارشد نظامی ایران را به شهادت رساند و ایران نیز در یک اقدام متقابل با حدود 300 پهباد و موشک به اسرائیل حمله کرد. ادامه این روند تخاصمات غرب-اسرائیل و ایران، ممکن است دیر یا زود، به یک تقابل نظامی تمام عیار بین ایران و اسرائیل بیانجامد.
۳- عربستان: سومین تحول مهم منطقه ای در دروان یاست جمهوری رئیسی، برقراری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان با وساطت چین بود... علت اصلی موفقیت چین در بهبود روابط تهران-ریاض این بود که محمد بن سلمان با اتخاذ یک استراتژی جدید، تصمیم گرفت در قالب برنامه چشم انداز 2030، عربستان را به قدرت اقتصادی منطقه تبدیل کند. بدین منظور ریاض روابط خود را نه تنها با ایران و قطر و ترکیه و مصر بلکه با قدرتهای بلوک شرق نیز بهبود بخشید.
۴- عضویت در شانگهای و بریکس: تحول مهم بعدی منطقه ای-بین المللی در دروان ریاست جمهوری رئیسی، نهایی شدن عضویت دائمی ایران در سازمان شانگهای و پذیرش ایران به عضویت در گروه کشورهای بریکس شامل روسیه، چین، هند، آفریقای جنوبی و برزیل بود که پروسه آن از سالها قبل آغاز شده بود. اگر روند جاری خصومتهای غرب با ایران ادامه یابد، عضویت ایران در این دو سازمان مهم میتواند پروسه چرخش کامل ایران به شرق را رقم زند.
۵- حاکمیت یکدست اما در بخش سیاست داخلی ایران، آقای رئیسی اولین رئیس جمهوری بود که بطور کامل با سیاستهای مورد نظر مقام عالی رهبری ایران در موضوعات داخلی، منطقه ای و بین المللی هماهنگ بود. روسای جمهور قبلی از جناح اعتدالیون و اصلاح طلبها همچون هاشمی، خاتمی و روحانی دیدگاههای متفاوتی با مقام عالی رهبری ایران داشتند. حتی احمدی نژاد که منتخب اصولگرایان بود، بعد از مدتی اختلافات شدید با سیاستهای مقام رهبری پیدا کرد.
در حقیقت دوره رئیسی، اولین دوره یک رئیس جمهور در دوران 35 سال رهبری آیت الله خامنه ای بود که حاکمیت یکدست شد و اصولگرایان دولت، مجلس، قوه قضائیه و نهادهای امنیتی-نظامی را دراختیار گرفتند.
با این وجود، جبهه اصولگرایان در این دوره نیز دچار شکاف شد بطوریکه نیروهای معتدل این جبهه مثل علی لاریجانی رئیس مجلس قبلی منزوی شدند، نیروهای نیمه معتدل جناح اصولگرا همچون محمد باقر قالیباف رئیس فعلی مجلس توسط جناح رادیکال اصولگرایان مورد انتقاد و تحت فشار قرار گرفتند. درعین حال رئیسی سعی کرد که خود را در وسط رقابتهای داخلی جبهه اصولگرایان حفظ کند. در عین حال، در اواخر دوره رئیسی، تئوری "حاکمیت یکدست" هم زیر سئوال رفت.
۶- دو فرضیه بعد از رئیسی: یکی اینکه جناح رادیکال جبهه اصولگرایان قدرت را قبضه کند که در این صورت ممکن است تنشهای ایران با غرب تشدید شود.
فرضیه دوم اینکه با تدبیر مقام عالی رهبری ایران، نیروهای معتدل جبهه اصولگرایان، غالب شوند که در اینصورت شانس کاهش تشنجات غرب و ایران افزایش خواهد یافت.
