2022-08-24 18:20:29
فولاد مبارکه و جامعه تهی از اخلاق اجتماعی
خدیو
از روزی که خبر اختلاس 123 میلیارد تومانی بانک صادرات - که بعدها گفته شد اصل مبلغ مسروقه سه میلیارد تومان بوده - به تیتر نخست روزنامه ها تبدیل شد، درست سی سال می گذرد.
این نخستین پرونده فساد کلان پس از انقلاب بود و خبر آن برای جامعه پس از انقلاب که تازه جنگی خونبار را با فداکاری ها و جانبازی های فراوان از سر گذراتده بود، بهت آور و مایوس کننده بود.
سی سال پس از آن روزها نه تنها فساد خاتمه نیافته، بلکه تعداد صفرهای ارقام اختلاس روز به روز افزایش و فساد به پدیده ای روتین تبدیل شده است.
برخوردهای قضایی، طرح های تحقیق و تفحص و حتی مجازات های سنگینی چون اعدام هم نتوانسته اند، دامن ایران را از فساد مبرا و جایگاه فجیع آن را در رده بندی های بین المللی بهبود بخشند.
حیف و میل مبلغ نود و دو هزار میلیارد تومان ( معادل سه میلیارد دلار ) در فولاد مبارکه که از تولید ناخالص ملی خیلی از کشورها بیشتر است، حاکی از فساد سازمان یافته و فراگیری است که بخش های مختلف دولت، رسانه ها و برخی کانون های قدرتمند را درگیر خود ساخته است.
کلیپ پخش شده از مدیر عامل فولاد مبارکه، تصویر مردی را نشان می دهد که ظاهرا تا مغز استخوان متعهد به آموزه های اسلامی و ارزش های اساسی نظام سیاسی است.
در حالی که درست مانند مدیر عامل فراری بانک ملی، پشت این چهره سالوس و ریاکار، انسانی دیگر نشسته که کوچک ترین اعتقادی به حرف هایی که می زند، ندارد.
این میزان از تنزل اخلاق و هبوط وجدان و افول انسان از کجا آمده؟
چرا جامعه اسیر این انحطاط ویرانگر شده؟
مردم مقصرند یا دولت؟
نقش دین و نهادهای دینی در این میان کدام است؟
چرا نسبی گرایی اخلاقی و کلبی مسلکی کرداری به رویه ای عام تبدیل شده؟
آیا جامعه از اخلاق تهی شده است؟
به یک معنا جامعه امروز هنوز تهی از اخلاق نیست. آدمهای سلیم النفس و اخلاق مدار هنوز حتی در میان مدیران و سیاستمداران وجود دارند.
اما نکته این جاست که نباید به نقش های فردی افراد پر بها داد و از ساختارهای اجتماعی که در آن قرار می گیرند، غافل شد.
به عبارت دیگر ساختارهای فساد پرور موجود، می توانند منزه ترین انسان ها را در زمانی کوتاه فاسد کنند.
بر این مبنا فقر امروز ما بیشتر از حیث اخلاق اجتماعی است.اخلاق اجتماعی باورها و هنجارهایی است که مردم از نهادهای موثر مدنی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی فرا می گیرند.
نقش نهادهای اجتماعی در تولید و ترویج اخلاق اجتماعی( ethics ) مانند خط تولید کارخانه است: نهادهای سالم شهروندان سالم بار می آورند و عکس این مساله هم صادق است.
اگر در جوامع توسعه یافته، کمتر اخبار دزدی و اختلاس به گوش می رسد و حیات زمامداران در صورت متهم شدن به فساد خاتمه می یابد، به علت فضیلت ذاتی شهروندانشان نیست.
بلکه به سبب کارامدی نهادهای اصلی و کارساز آن هاست. بدین معنا که اخلاق اجتماعی در حوزه عمومی جامعه است و در پیوند نزدیک با دمکراسی قرار دارد.
فضیلت بنیادین، خود دمکراسی است که باعث برساختن حوزه عمومی شفاف و آزاد و امکان نقد موثر و آزادانه مسئولان از طریق رسانه ها، انجمن های مدنی و صندوق های رای و چرخش ادواری قدرت و شایسته گزینی می شود.
در صورت فراهم بودن زمینه های بالا، به صورت خودبخودی - نهادی - دغدغه صیانت از منافع و منابع عمومی و نیک اندیشی و نیک کرداری میان سیاستمداران و مدیران افزایش می یابد. به نوبه خود بازتاب این تحول بصورت بهیود شاخص های اخلاق اجتماعی خود را نمایان می کند.
امروزه با مطالعه سرنوشت توسعه درکشورها و داستان کامیابی وناکامی در آن، بیش ازهر زمانی روشن شده که سعادت مندی اقتصادی جوامع درگرو سلامت ونیک کرداری نهادهای سیاسی آن هاست.
درنظام های اندک سالار، نهادهای سیاسی بیش ازجوامع مردم سالار درمعرض تباهی هستند.
راه تکاثر و احتکار ثروت از احتکار قدرت و فساد سیاسی می گذرد وتبعات این دشواره ساخناری، بصورت کارکردی دو چندان می شود.
بافضیلت شمردن مردم سالاری، اقتدارگرایی به امری مذموم ومغایر بافلسفه اخلاق و خیر عمومی تبدیل می شود.
برای مبارزه بافساد نباید ازنقش نهادها غافل شد. سالم سازی کارکردنهادها هم بادور زدن سیاست میسر نمی شود. نهادهای سیاسی در خط مقدم اصلاحی قرارمی گیرندکه هدف اصلی آن بهبود اخلاق اجتماعی وارتقای فضیلت هایی چون خیرعمومی است.
هر گاه شکاف میان خیر عمومی - در معنای اخلاقی وهنجاری آن - و منافع عمومی و ملی - در معنای سیاسی آن - کاملا برطرف شدو این دو روی هم قرارگرفتند، تازه اخلاق اجتماعی متولد می شود.
با مدیران نامدار ایران همراه شوید
telegram.me/excellentmanagers
و اینجا در اینستاگرام خبری در راه است
https://instagram.com/paktinat.hamed?igshid=z97nhxyu259o
5.7K viewsedited 15:20
ج
