انفال یا بیت‌المال؛ آیا واقعا تفاوتی میان این دو وجود دارد؟
در روزهای گذشته برخی روحانیون هوادار حکومت مدعی شده‌اند «نفت بیت‌المال نیست، انفال است و جزو اموالی است که ولی فقیه صاحب اختیار آن است.»
اولین بار نیست که چنین بحثی در فضای عمومی و رسانه‌ای در قالب تخصصی اقتصاد اسلامی مطرح می‌شود. اما تاکید بر «صاحب اختیار» بودن ولی فقیه، ممکن است این تصور اشتباه را ایجاد کند که «انفال» جزو دارایی‌هایی رهبر جمهوری اسلامی است.
به تصریح قانون ملی شدن صنعت نفت و قانون اساسی، نفت و گاز متعلق به مردم ایران است و حکومت به نمایندگی از مردم مسئول اداره آن است.
در اصل ۴۵ قانون اساسی نیز به «انفال» اشاره شده که معادل «ثروت عمومی»اند که حکومت باید آنها «طبق مصالح عامه» اداره کند. طبق این تعریف «انفال» معادل دارایی‌های سرمایه‌ای عمومی، مانند زمین‌های بدون مالک، منابع طبیعی، کوه و جنگل و دریا و معادن و همین طور اموال بدون صاحب و اموال مصادره شده است.
در اسناد فقهی هم تعریف «انفال» کم و بیش همین است با این فرق که فقها اختیار اداره انفال با پیامبر اسلام و جانشینان او می‌دانند چنانکه سایر منابع مالی حکومت اسلامی نیز چنین وضعی دارند.
در احکام مرتبط با انفال، اختلاف نظرهایی میان فقها وجود دارد، حتی برخی فقهای شیعه در طول زمان نظرات متفاوتی درباره انفال داشته‌اند. به عنوان نمونه در فتواهای آیت‌الله خمینی پیش از انقلاب، انفال جز اموال مباح شیعیان معرفی شده که مردم حق بهره‌برداری مستقیم از آن دارند. او اما بعد از انقلاب موضع دیگری گرفت تاکید کرد اداره انفال باید در اختیار حکومت باشد.
صرف نظر از مبانی حقوقی و فقهی، در عمل هم تفاوتی در ماهیت یا کیفیت «انفال» با بقیه منابع مالی حکومت،مثل خمس و زکات یا مالیات دیده نمی‌شود. یعنی به همان نسبت که حکومت، در اداره منابع مالی مانند مالیات و حق گمرکی صاحب اختیار است در اداره نفت و گاز و سایر چیزهایی که به آن انفال گفته می‌شود، اختیار داشته است.
از زمان تاسیس جمهوری اسلامی زیر نظر ولی فقیه، بخش عمده درآمد نفتی، به صورت مستقیم وارد بودجه و خرج امور روزمره دولت یا به تعبیری «حکومت اسلامی» شده است.
با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا نشان «
گمراه‌کننده» می‌دهد.
در فکت‌نامه بخوانید
در تلگرام بخوانید
@Factnameh
