منفعل در سال‌های اخیر اصطلاح منفعل را بسیار می‌خوانیم و می‌شن | جمهوری خواهان آرمانهای دموکراتیک
منفعل
در سال‌های اخیر اصطلاح منفعل را بسیار می‌خوانیم و می‌شنویم. این واژه که در برابر Passive انگلیسی قرار گرفته نه‌تنها در روان‌شناسی و رفتارشناسی، بلکه در گفتگوهای روزمره و شبکه‌های اجتماعی هم کاربرد فراوانی پیدا کرده است. کلمه منفعل بسته به موضوع بحث و جمله‌ای که در آن به کار رفته، معانی متفاوتی دارد.
منفعل به معنای نداشتن اراده مستقل و ابتکار عمل این معنای منفعل را بیشتر در سیاست و کسب‌و‌کار می‌خوانیم و می‌شنویم. وقتی می‌گویند یک کشور در رفتارهای خود منفعلانه عمل کرده است، یعنی به‌جای این‌که خود پیشگام باشد و با ابتکار عمل، شرایط را در اختیار بگیرد، منتظر می‌ماند تا ببیند دیگران چه می‌کنند و سپس پاسخ مناسب را انتخاب می‌کند (شبیه مهره سیاه شطرنج).
منفعل به معنای اقدام نکردن در ادبیات سیاسی و اجتماعی، منفعل بودن گاهی به معنای اقدام نکردن است. مثلا می‌شنویم که فعالان اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی از مردم می‌خواهند در برابر یک رویداد یا روند مشخص، منفعل نباشند و طبیعتا منظورشان این است که دست به اقدام بزنند. در این حالت، متضاد منفعل‌بودن را می‌توان فعال‌بودن دانست. البته در زبان فارسی به‌جای فعال یا Active بودن (یا اصطلاح اکتیویست) اخیرا از واژه کنش‌گر استفاده می‌شود. بنابراین می‌توان گفت در فضای اجتماعی، فرد منفعل کسی است که کنش‌گری را انتخاب نکرده است.
منفعل در روان‌شناسی (به‌عنوان یک ویژگی رفتاری) در روان‌شناسی معمولا رفتار منفعلانه یا انفعالی (Passive) را در برابر رفتار تهاجمی (Aggressive) قرار می‌دهند. مثلا اگر کسی به وعده‌ای که به شما داده عمل نکند، مصداق رفتار منفعلانه این است که هیچ چیز به او نگویید. در سمت دیگر طیف، برخورد تهاجمی قرار می‌گیرد که شما طرف مقابل را بیش از آن‌چه شایسته است تنبیه کنید (مثلا چون چند بار دوچرخه‌اش را جای ماشین شما پارک کرده، دوچرخه را آتش بزنید). حد میان این دو رفتار (انفعال و تهاجم) چیزی است که از آن به‌عنوان صراحت و قاطعیت یا Assertiveness و گاهی جرئت‌ورزی یاد می‌کنند. البته رفتارهای انفعالی تهاجمی هم وجود دارند. یعنی رفتارهایی که در ظاهر منفعلانه هستند، اما ماهیت تهاجمی دارند. رفتار انفعالی تهاجمی یک الگوی رفتاری است که به‌موجب آن، فرد دیدگاه منفی، خشم و نارضایتی خود را به شکل رعایت نکردن چارچوب‌های رفتاری متعارف در محیط‌های شخصی یا شغلی نمایش می‌دهد. به‌عبارت دیگر فردی که به سراغ رفتار انفعالی تهاجمی می‌رود، می‌کوشد طرف مقابل را به شکلی غیرمستقیم با رعایت نکردن انتظارات معقول و منطقی وی، آزار داده و تنبیه کند.
چند مثال از رفتار انفعالی تهاجمی او در جلسه سکوت می‌کند و سرش را پایین می‌اندازد. بعد از جلسه هم، کیف خود را برمی‌دارد و با نهایت احترام و لبخندی بر لب، شرکت را ترک می‌کند. فردا مشخص می‌شود که او قبل از خروج از شرکت، تمام فایل‌ها و اطلاعات روی سرور اصلی را از بین برده است. یکی از بستگان از شما دل‌گیر است. تماس می‌گیرید و او را برای یک مهمانی دعوت می‌کنید تا شاید کدورت‌ها رفع شود. اتفاقا او هم استقبال کرده و از این‌که شما پیش‌قدم شده‌اید تشکر می‌کند. حتی می‌گوید این وظیفه من بود که شما را دعوت کنم. با این حال، روز مهمانی نمی‌آید و بعدا در پیامکی، از شما عذرخواهی می‌کند؛ چون برایش کار مهمی پیش آمده بوده است. یکی از همکاران‌تان در جلسه، یک ساعت حرف می‌زند و شما با لبخند به او گوش می‌دهید. وقتی از اتاق بیرون رفت به همکاران می‌گویید: او یک احمق تمام عیار است! محمدرضا شعبانعلی
