از ما نيست كسى كه هر روز به حساب نفس خود نرسد پس اگر کار خوبی انجام داده از خداوند طلب زیادی آن را بخواهد و اگر کار بدى كرده از خداوند طلب آمرزش نموده و توبه كند. {اصول کافی، ج۲، ص۴۵۳}
دستور العمل کاربردی
مومن و شیعه‌ی واقعی باید در پایان هر روز، کتاب نفس و کارنامه روزانه اش را با دقت مطالعه کند و نقاط مثبت و منفی اش را بر اساس شرع و عقل بررسی و ارزیابی نماید.
بسی کتاب بخواندی، کتاب خویش بخوان زکرده های تو، جان را کتاب در پيش است
محاسبه سه مرحله دارد:
۱- مشارطه یعنى، صبح انسان با خودش شرط کند که آن روز، وظایف فردی و خانوادگی و اجتماعی خودش را به خوبى انجام خواهد داد و از گناهان اجتناب و پرهیز خواهد کرد.
۲- مراقبه یعنى در طول روز مدیریت کردن زمان و ساعات زندگی و مراقب و مواظب اعمال بودن تا از آنچه با خود در اول صبح شرط کرده تخطى نکند.
۳- محاسبه یعنی در آخر شب، به حساب کارهاى خود برسد و بررسى کند که چه مقدار به وظایف خویش عمل کرده و چه مقدار کوتاهى داشته است. اگر ملاحظه کرد که به وظایفش عمل کرده خدا را شکر کند و توفیق بیشتر از آن را از خداوند متعال بخواهد و اگر خدای نکرده بعضی از وظایف و واجباتش را انجام نداده یا گناهی مرتکب شده است توبه و استغفار نموده و اگر قابل جبران است فورا جبران نماید مثلا اگر نمازش قضا شده قبل از خوابیدن بخواند و به فردا و پس فردا موکول ننماید چون تسویف و کار امروز را به فردا سپردن از وسوسه ها و حیله های بزرگ شیطان است که در آخرت طبق روایت، اکثر اهل جهنم را تشکیل می دهد و در دنیا یکی از عوامل بسیار خطرناک بدبختی و عقب ماندگی است.
