2021-03-15 09:34:09
طبقه بندی سموم شیمیایی بر اساس نحوه نفوذ
سموم گوارشی (Oral or Sromach poisons)سموم گوارشی سمومی هستند که از طریق دهان و همراه با مواد غذایی وارد دستگاه گوارش آفت شده و از طیق دیواره لوله گوارش جذب می‌شوند. لذا لازم است این گونه سم ها به‌صورت محلول یا گرد روی سطح گیاه میزبان یا غذای آفت پاشیده شود. این سم ها معمولا علیه حشرات دارای قطعات دهانی ساینده به‌کار می‌روند و کمتر بر آفات مکنده تاثیر می‌گذارند.
سموم تماسی (Contact poisons)این سم ها از طریق جلدوارد بدن حشرات می‌شوند. بدیهی است که قابلیت حل شدن این مواد در کوتیکول حشرات در ورود آنها به بدن حشره موثر است. این سموم هنگام عبور حشره از روی سطوح سم پاشی شده یا زمانی که مستقیما روی حشره پاشیده می‌شوند موثر خواهند بود. تاثیر سم های تماسی روی آفت با قطعات دهانی مکنده قابل توجه است، اما زمانی که آفت داخل نسج گیاه باشد از تاثیر این سموم در امان خواهد بود.
سموم تدخینی (Fumigants)در مورد این سموم نفوذ بخارات سمی از طریق روزنه‌های تنفسی آفت باعث از بین رفتن آن می‌شود. بنابراین لازم است که ماده‌ی سمی به سهولت تبخیر شده و به صورت گاز در آید. بهترین نتیجه از کاربرد این سموم زمانی حاصل می‌شود که با آفت در یک محیط بسته و محدود مانند انبارها، گلخانه ها و خاک سرپوشیده مبارزه شود.
طبقه‌بندی سموم براساس نحوه حرکت در گیاه سموم سیستمیک (Systemic poisons)این گروه از سموم ممکن است خواص گوارشی، تماسی یا تدخینی و یا همه‌ی آنها را داشته باشند. اما ویژگی مهم آنها این است که پس از پاشیده شدن روی سطح گیاه یا کاربرد در خاک و از طریق ریشه، به سرعت به داخل نسج گیاه نفوذ کرده و در کلیه‌ی اندام های آن پخش می‌شوند و آفاتی را که از داخل یا خارج گیاه تغذیه می‌کنند از بین می‌برند. ترکیبات موجود در این سم ها، چربی دوست (Lipophyl) بوده ولی در عین حال تا حدی نیز در آب حل می‌شوند. خاصیت چربی دوستی به آنها اجازه می‌دهد که از قشر مومی سطح برگ عبور کنند و خاصیت آبدوستی سبب می‌شود که این ترکیبات در شیره گیاهی به جریان بیافتند. البته ممکن است ترکیب مورد نظر خاصیت آبدوستی را پس از تغییرات متابولیکی در گیاه بدست آورد. اکثر سم های فسفره سیستمیک در آوندهای چوبی حرکت می‌کنند. ترکیبات سیستمیک دارای چندین امتیاز هستند که از جمله می‌توان موارد زیر را نام برد:
۱- اثرات حشره کشی این ترکیبات با شسته شدن از سطح گیاه از بین نمی‌رود. ۲- تحرک این مواد از طریق شیره‌ی گیاهی باعث می‌شود که سم به قسمت‌های سم‌پاشی نشده گیاه نیز نفوذ نماید. ۳- پایداری این سموم در داخل گیاه نسبتازیاد است؛ لذا به مدت مناسبی گیاه را از حمله‌ی آفات محافظت می‌کنند. ۴- معمولا به‌دلیل کم بودن خاصیت تماسی و جذب سریع آنها به داخل گیاه، خطر این سموم برای حشرات مفید کمتر خواهد بود. ضمنا غالب ترکیبات سیستمیک بعد از ورود به نسج گیاه در اثر واکنش‌های شیمیایی (اکسیداسیون) توانای حشره‌کشی و حتی سیستمیکی پیدا می‌کنند. برخی از ترکیبات سیستمیک حشره کش عبارتند از: هپتنوفوس، فسفامیدون، متامیدوفوس، اکسی دمتون متیل، تیومتون، دیمتوات، متومیل، آلدیکارب و ایمیداکلوپراید.
سموم نفوذی یا نیمه سیستمیک (Translaninat or quasi systemic poisons)سموم نفوذی نیز مانند سموم سیستمیک می‌توانند خواص تماسی، گوارشی یا تدخینی داشته باشند. این ترکیبات در آب به مقدار کم حل می‌شوند، اما در چربی‌ها نسبتا محلولند. خاصیت چربی دوستی این دسته از سم ها باعث می‌شود که در لایه مومی سطح برگ نفوذ کنند، اما در بافت گیاه به مقدار کم پخش شوند، تا جاییکه گاهی از سطح بالایی برگ به سطح دیگر آن می‌رسند و تا حدی نیز در پوست شاخه هاینازک و چوبی نشده نیز نفوذ می‌کنند. اما نباید انتظار داشت که در همه‌ی قسمت‌ها و عمق چوب تنه درختان نفوذ کنند. به‌علاوه سموم نفوذی به ندرت از طریق شیره گیاهی منتقل می‌شوند.مشخصه دیگر این سم ها این است که باید قبل از رسیدن به محل هدف فعال شوند.
فرآیند فعال‌سازی معمولا از طریق واکنش اکسیداسیون صورت می‌گیرد و باعث افزایش قطبیت سموم و خاصیت سمی آنها می‌شود. افزایش قطبیت در این ترکیبات حرکت آنها را در شیره‌ی گیاهی تسهیل می‌کند و این در حالی است که ترکیب اولیه فاقد چنین خاصیتی است. این سموم معمولا زمانی مصرف می‌شوند که دسترسی به آفت به‌دلیل پیچیده شدن شاخ و برگ به سادگی امکان‌پذیر نبوده و یا اینکه آفت در زیر پوست برگ، میوه و یا شاخه چوبی نشده پنهان باشد. این سم ها در مورد آفاتی نظیر شته‌های مومی هم تاثیر خوبی دارند. برخی ترکیبات دارای خاصیت نفوذی عبارتند از: دیازینون، متیداتیون، پیریمفوس متیل، فوزالن.
مقاله اختصاصی گروه تدوین محتوای اگرونیک
منبع
اصول سم شناسی کشاورزی/ احسان رخشانی
پیشگیری و مبارزه با آفات در بونسای
311 views06:34
ه
