#تحمیق گذشتهٔ انسان در رنجی مشاهده می‌شود که همیشه منتظر یک ن | حاجی آقا
#تحمیق
گذشتهٔ انسان در رنجی مشاهده می‌شود که همیشه منتظر یک ناجی بوده است گاه این ناجی عدالت را در آخرت اجرا می‌کند و گاه در همین زندگی. همانگونه که اسلام فکرِ این مردم را مسموم کرده است،یهودیان نیز منتظرِ ظهورِ یک ناجی هستند،تقریباً در همهٔ ملل‌ها این ایده وجود دارد؛که شخصی برخواهد خواست و پلیدی را از میان می‌برد،غافل از اینکه تمامِ پلیدی‌ها که حکومت‌ها باشند مدعی نمایندگی تام از جانبِ این منجی را دارند.واین منجی خود پلیدی‌ای است بنامِ تحمیق.
صادق هدایت در توپِ مرواری این اوضاع و احوالِ مملکتِ خود را به زیبایی توصیف می‌کند و با قلمی شیوا آن را بیان می‌کند.
هدایت: چنان آنها را ترغیب به گذشته و فقر و مرده پرستی و گریه و وافور و توسری می‌کنیم که دست روی دستشان بگذارند و بگویند باید دستی از غیب برون آید و کاری بکند.
این همان رنجی است که حاصل‌اش تحمیق یک جامعه و باورمند ساختنِ آن به نجات توسطِ یک موهوم است. جامعه‌ای که دست روی دست بگذارد و شورش را در خود سرکوب کند سرنوشتی جز این نخواهد داشت.
