کلاس تاریخ نجوم بطلمیوسی و غیربطلمیوسی در تمدن اسلامی (۱۲ جلسه | پژوهشکده تاریخ علم

کلاس تاریخ نجوم بطلمیوسی و غیربطلمیوسی در تمدن اسلامی (۱۲ جلسه)

مدرس:
دکتر امیرمحمد #گمینی، استادیار پژوهشکده تاریخ علم

در این درس به آن جنبه از تاریخ نجوم در ایران و جهان اسلامی می‌پردازیم که متمرکز بر ساختار هندسی کیهان‌ بر اساس رصدها و برهان‌های هندسی و طبیعیاتی بود. این مبحث در کتاب‌هایی به عنوان «آثار هیئت» در تمدن اسلامی مطرح بود. علم هیئت درباره‌ی ساختار هندسی افلاک و مدل‌های ترکیب آن‌ها برای حرکت دادن سیارات بحث می‌کرد. در این آثار نشان می‌دادند که چگونه بطلمیوس براساس الگوها و ناهنجاری‌های منظم در حرکات سیارات، مدل‌هایی از افلاک کروی طراحی کرد و چه اشکالات و انتقاداتی به این مدل‌ها وارد بود. این مدل‌ها معمولاً از افلاک حامل و تدویر و خارج مرکز ساخته شده اند و گاهی از ترفندهای هندسی دیگر مثل نقطه‌ی محاذات در افلاک ماه، نقطه‌ی معدل‌المسیر، حرکات نقاط ذروۀ فلک تدویر و اوج و حضیض فلک خارج مرکز در آنها استفاده شده است. بعضی از نویسندگان آثار هیئت چون نصیرالدین طوسی، مؤیدالدین عُرضی و قطب‌الدین شیرازی مفصل‌ترین و جامع‌ترین آثار هیئت را در قرن هفتم هجری تألیف کردند. آثار ایشان هم شامل مدل‌های بطلمیوسی و هم مدل‌های جدیدی بود که برای رفع اشکالات آن مدل‌ها مطرح کرده بودند. ما امروز این مدل‌های جدید را به عنوان مدل‌های غیربطلمیوسی می‌شناسیم.

این دوره مناسب چه کسانی است؟
این درس برای مقطع کارشناسی‌ارشد تاریخ علم گرایش نجوم تدریس شده است. مخاطبان این درس باید در حد هندسۀ دبیرستان، هندسۀ اقلیدسی بلد باشند. علاوه بر این کسانی که با نجوم رصدی و موقعیت سیارات و حرکات آنها آشنایی دارند، ارتباط بسیار بهتری می‌توانند با محتوای درس بگیرند، هر چند توضیحات لازم دربارۀ نجوم رصدی پیش نیاز در درس مطرح شده است.

برای دسترسی به سخنرانیهای مشابه، پادکست تاریخ علم و اندیشه را بشنوید:
@hisofscience

https://maktabkhooneh.org/course/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-mk1591/