آیا باکو قراباغ کوهستانی را بر سر زنگزور قمار کرده است؟ ایس | موسسه ترجمه و تحقیق هور

آیا باکو قراباغ کوهستانی را بر سر زنگزور قمار کرده است؟

ایساک یونانسیان،پژوهشگر مسایل قفقاز و ترکیه

بازی و سیاست پیچیده ای در قفقاز جنوبی در جریان است که در صورت اشتباه هر یک از طرفین می تواند پیامدهای بسیاری خطرناکی برای آن کشور در بر داشته باشد.خصوصاً برای ارمنستان.

به نظر می رسد که در هفته های اخیر اختلافات و مواضع روسیه با ترکیه بر سر مسایل مختلفی چون اوکراین و سوریه افزایش یافته و می توان گفت که ماه شاهد اتمام ماه عسل پوتین – اردوغان هستیم. ترکیه و روسیه که پس از جنگ اخیر قراباغ به نوعی قفقاز جنوبی را بین خود تقسیم کرده اند،در حال حاضر سعی می کنند که مواضع خود را در این منطقه بیش از پیش مستحکمتر نمایند.

سعی در نفوذ هر چه بیشتر در آذربایجان
در بیانیه امضا شده نهم نوامبر بین روسیه،ارمنستان و آذربایجان مأموریت حافظان صلح روسی در قراباغ پنج سال در نظر گرفته شده است و بعید است که پس از پایان این مهلت آنکارا با تمدید این قراراداد به مدت پنج سال دیگر نیز موافقت نماید. روسیه نیز تنها با در اختیار داشتن پایگاه نظامی 102 واقع در شهر گیومری ارمنستان نمی تواند تأثیر چندانی بر معادلات قفقاز جنوبی داشته باشد. از این رو روسیه سعی خواهد کرد که به هر طریق ممکن مانع از نفوذ بیشتر ترکیه در قفاز جنوبی و آذربایجان شده و به عبارتی با اهرم هایی که در دست دارد، باکو را وادار به اجابت این خواسته خود کند.

از طرفی الهام علی اف نیز تمایل چندانی ندارد که استقلال آذربایجان را فدای ترکیه نموده و بصورت مستعمره ترکیه درآید(چیزی که اکنون مخالفان علی اف از آن سخن می گویند). پس می توان نتیجه گرفت که منافع پوتین و علی اف در این موضوع با هم همخوانی دارد و در واقع این آذربایجان است که باعث رقابت بین مسکو و آنکارا شده است.

برنامه دراز مدت مسکو در این خصوص چیست و چرا الهام علی اف مسئله قراباغ کوهستانی را مسئله ای تمام شده می داند؟

برای پاسخ به این پرسش باید کمی به عقب بازگردیم. باکو با وجود پیشروی های خود در قراباغ کوهستانی و در حالی که تنها چند صد متر با استپاناکرت (مرکز قراباغ کوهستانی) فاصله داشت ناگهان پشت دروازه های شهر متوقف شد و تن به امضای تفاهمنامه نهم نوامبر داد و قراباغ کوهستانی را با وضعیتی نامعلوم و جمعیت ارمنی در اختیار روسیه گذاشت. اکنون صلح بانان روس در منطقه حضور دارند،قراباغ کوهستانی دارای جمعیت کاملاً ارمنی،دولت،مجلس و رئیس جمهور بوده و زبان روسی نیز به عنوان دومین زبان رسمی تعیین شده و از همه مهمتر این که ما در کلام ماه های اخیر مقامات ارمنستان از قراباغ کمتر می شنویم،و علی اف نیز بارها اعلام کرده است که مسئله قراباغ مسئله ای تمام شده می باشد.

با در نظر گرفتن این موارد آیا می توان گفت که قراباغ کوهستانی تحت مالکیت روسیه درآمده است؟

اگر چنین است پس باید گفت که باکو و علی اف در توافقی دو جانبه و با اراده خود قراباغ را به روسیه تسلیم کرده اند. ولی باید پرسید که باکو در ازای این سخاوت خود از روسیه چه می خواهد؟

زنگزور-مغری
بی شک استان سیونیک (زنگزور) همان منطقه ای است که الهام علی اف قراباغ کوهستانی را در ازای آن قمار و آن را تقدیم روسیه کرده است. علی اف از یک طرف اذعان می کند که مسئله قراباغ مسئله ای تمام شده است و از طرف دیگر بصورت مکرر اعلام می کند که «سیونیک» یا زنگزور خاک تاریخی آذربایجان است.اظهارات علی اف در حالی ایراد می شود که استان سیونیک طبق کلیه قوانین بین المللی جزء خاک جمهوری ارمنستان شناخته می شود و تصرف آن از طریق جنگ، تهاجم محسوب شده و می تواند طبعات و تحریم های طولانی مدت و سختی برای آن کشور از سوی جامعه بین الملل در بر داشته باشد. علی اف و البته اردوغان این موضوع را خوب می دانند. از طرفی آن ها خوب می فهمند که چنانچه در ایروان دولتی ملی گرا و همسو با روسیه بر سر کار آید اجرای بند نهم تفاهمنامه یعنی گشایش دالان ارتباطی نخجوان به آذربایجان از طریق زنگزور تقریباً غیر ممکن خواهد بود. از این رو سعی دارند با تحت فشار گذاشتن روسیه و دولت کنونی ارمنستان حداقل به یک دالان ارتباطی دست یابند.

واکنش ارمنستان؟
شکی باقی نیست که رفتار و کردار دولت و مقامات کنونی ارمنستان نشان داده است که آن ها از حل هر گونه مشکلات سیاسی کنونی ناتوانند. تنها می ماند ظهور دولتی ملی گرا و همسو با روسیه که بتواند از منافع آن کشور در منطقه دفاع کرده و روسیه نیز با این پشتیبانی از تمامیت ارضی ارمنستان دفاع نماید. چراغ سبز روسیه به روبرت کوچاریان دومین رئیس جمهور ارمنستان و حمایت چهره ها و احزاب ملی گرای ارمنی از وی در انتخابات آتی پارلمانی را می توان در این راستا ارزیابی کرد.

روسیه در منطقه خواهد ماند،نفوذ ترکیه کم خواهد شد و دالان ارتباطی نخجوان به آذربایجان نیز تحت کنترل نیروهای روسیه بازگشایی خواهد شد.