درباره‌ی نشست فقه و موقعیت‌های مسئله‌مند زنان در بافت مدرن | 🔺 علاقمندان علوم انسانی
درباره‌ی نشست فقه و موقعیت‌های مسئله‌مند زنان در بافت مدرن
دکتر معصومه زارعی
مدرنیته و تحولات متأثر از آن، مسائل زنان را كه در بافت سنتی دین فهم می‌شد با پرسش‌هایی جدی از سوی کنشگران دینی مواجه ساخت و فقیهان را در موضع جدیدی برای پاسخگویی قرار داد. مسائل زنان كه در سنت فقهی شیعی پیش از دوران مدرن در قالب «احکام» زنان بیان می‌شد و رساله‌های عملیه در ابوابی همچون نکاح و طلاق و... تنها نگاهی فردگرایانه به احكام زنان داشت، اکنون در زمانهٔ مدرن، به «مسائل» زنان تغيير ماهیت داده است. از این رو، گزاره‌های فقهی در باب زنان دیگر در پی حل مشكل فرد (زنان) نبود؛ بلكه در شبکه‌ای از مفاهیم و موضوعات و به‌مثابه «پدیده اجتماعی» و در قالب مناسبات جهان مدرن فهم می‌شد.
من در این سخن با بررسی استفتائات کنشگران دینی (مقلّدین) به‌مثابه دیتای اجتماعی مغفول نشان می‌دهم روند پرسش‌های کنشگران دینی از تعبّد به‌سوی دریافت راه‌حل از نهاد دین تغییر یافته و پرسش‌ها نشان‌دهنده‌ی نوعی بازاندیشی، گذر از تعبّدِ محض و تلاش برای یافتن پاسخی متفاوت برای چالش‌های اجتماعی است كه به‌صورت روزمره با آن روبه‌رو می‌شوند.
در مقابل، رهیافت مجتهدان و مراجع دينی در دوره مدرن را می‌توان در سه حوزه طبقه‌بندی کرد: ۱. رهیافت سنتی به مسائل که جنسيت را مؤلفه‌ای معنادار در فهم و بررسی مسائل مرتبط با زنان نمی‌داند؛ ۲. رهیافت تبیینی و توجیهی؛ ۳. رهیافت مبتنی بر فهم فرهنگی و اجتماعی از آموزه‌‌ها و احکام سنتی. دو گروه اخیر ضمن درنظرگرفتن مقولهٔ جنسیت و تلاش برای فهم مسائل به‌وجودآمده در فضای مدرن، تا رسیدن به موضع ایجابی و فعالانه و آشکار کردن ظرفیت‌های فقه در برابر مسائل نوپدید مدرن فاصله دارند.
