سلطان صاحبقران ۱۲۵ سال پیش در چنین روزی ناصرالدّین شاه آخرین | Mohammad Imani محمّد ایمانی
سلطان صاحبقران
۱۲۵ سال پیش در چنین روزی ناصرالدّین شاه آخرین پادشاه سنّتی ممالک محروسهٔ قاجار/ایران ترور شد.
شاهی که نیک آگاه بود بر چه ممالکی سلطنت می‌کند و به عنوان یک نمونهٔ استثنائی با علم به مناسبات و وضع (Constitution) ممالک محروسه کارنامهٔ درخشانی از نیم قرن سلطنت باثبات در قرن بی‌ثباتی‌ها (قرن نوزدهم) از خود به جای گذاشت «بدون اینکه دولت را بزرگ و آزادی را کوچک کند.»
شاهی که مخالف مداخله‌های امیرکبیر در بازار و تجارت و زندگی خصوصی مردم (از بزرگ کردن دولت از طریق مالیات‌ستانی بی‌رویه و سلب اموال تُجّار و ضرب و شتم فروشندگان به جرم واهی گرانفروشی تا فرمان قتل باب و پیروانش) بود.
شاهی که سلطنت می‌کرد، در امور حکومتی مگر برای حفظ ارکان ممالک محروسه دخالت نمی‌کرد و امر حکومت را به صدراعظم‌ها و حاکمان ممالک محروسه سپرده بود و از این طریق «نهاد سلطنت» و ممالک محروسه را حفظ می‌کرد. شاهی که شاه مشروطه بود پیش از آن که مشروطه‌چیانِ دروغین که در حقیقت سوسیالیست و ناسیونالیست و اسلامیست بودند، نهاد سلطنت را تضعیف و از جا بکنند.
شاهی که دادگستریِ درباری (کورت) را به شیوهٔ انگلیسی با تأسیس چند دیوان و تقسیم وظایف برای رسیدگی به شکایات و تظلم‌خواهی مردم گسترش داد. شاهی که نخستین قانون اساسی ایران بدستور او نوشته شد، دست طبقهٔ روحانی را از قضا و اجرای احکام قطع کرد و با صدور فرمان تأسیس «شورای دربار اعظم» که نه تنها الگوگرفته از تجربهٔ مشروطهٔ انگلیسی بود بلکه عیناً ترجمه‌ای از Magnum Concilium بود قدم بزرگی برای اصلاح نظام سیاسی ایران و فراهم آوردن مقدمات تأسیس پارلمان متشکل از مجلس بزرگان و مجلس عوام برداشت که با ترور او و پیروزی مشروطه‌چیان به محاق رفت و ایران از نظم طبیعی‌اش در طول تاریخ خارج شد و با الگو گرفتن از سانترالیسم و ناسیونالیسم و سوسیالیسم فرانسوی زمینه‌های فروپاشی ایران و نابودی آزادی‌های محلّی و تجاری و شکل‌گیری دولتِ فعّال مایشاء و مداخله‌گر فراهم شد.
شاهی که پس از ترورش ایران به امان منوّرالفکران فرانفکوفیل رها شد. تروریست میرزا رضا کرمانی نام داشت که به اعتراف خودش اسلام‌گرا، ناسیونالیست و سوسیالیست بود، جمع همهٔ رذایل ایدئولوژی‌های سیاسی‌ای که پیروان‌اش پس از ترور شاه بر کشور حاکم شدند.
ناصرالدّین شاه مصداق شاه فرهیخته، هنرمند، هنردوست و شوخ‌طبع بود. به فارسی، ترکی، عربی، فرانسه و انگلیسی سخن می‌گفت. شاعر بود و نخستین داستان به زبان فارسی به قلم اوست. بسیار به مطالعه علاقه داشت و چندین جلد کتاب از خاطرات و سفرنامه‌های او به جای مانده است. خطاط، نقاش و عکاس بود و نخستین عکس سلفی تاریخ ایران را ثبت کرده است.
