مینی-سریال «چرنوبیل»؛ افشاگر یا دروغ‌گو؟ «والری لگاسف» هیچگا | رسانه، فرهنگ - نشانه
مینی-سریال «چرنوبیل»؛ افشاگر یا دروغ‌گو؟
«والری لگاسف» هیچگاه در دادگاه بر ضد شوروی سخنرانی نکرد، هیچگاه بازداشت نشد، و تحت هیچ حصری قرار نگرفت!
مینی-سریال پنج‌قسمتی «چرنوبیل» که در سال 2019 و با همکاری دو شرکت «اچ‌بی‌او» و «اسکای» تولید و پخش شد جایگاه یکی از پربیننده‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی را یافت. در کشور ما هم خصوصا با توجه به سابقه‌ای که مخاطب ایرانی از مسائل هسته‌ای دارد، این سریال از استقبال قابل توجهی برخوردار شد. اگر از سریال‌بین‌های حرفه‌ای بپرسید «چی ببینم؟» هنوز یکی از گزینه‌های پیشنهادی مینی-سریال چرنوبیل است.
هنوز که هنوز است، وقتی کلیدواژه «چرنوبیل» را در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام جستجو کنید با حجم زیادی از محتوای کاربران روبرو خواهید شد که بخش‌های خاصی از این مجموعه را بازنشر کرده‌اند. یکی از این قطعات که انعکاس فراوانی داشته است، منولوگ «والری لگاسف» دانشمند شوروی است که در قسمت آخر این مجموعه درباره «دروغگویی» رژیم شوروی و «هزینه‌های دروغ» سخنرانی می‌کند، و طبق نمایش این سریال بلافاصله بازداشت می‌شود و تا آخر عمرش در حبس خانگی به سر می‌برد، همانجا خودکشی می‌کند و می‌میرد.
سریال «چرنوبیل» با تاکید بیش از حدی که روی مضمون «دروغ» و «حقیقت» می‌کند، به‌نوعی خودش را بازگوکننده حقایق ماجرای هولناک چرنوبیل جلوه می‌دهد و گویی در قالب این داستان پرده از دروغ‌ها و رازهای دخیل در آن برداشته است. مخاطبان این سریال هم عمدتا به این ادعا اعتماد کرده‌اند و در حال حاضر فاجعه انفجار نیروگاه چرنوبیل در سال 1986 را بیش از هرچیز با سریال «چرنوبیل» در سال 2019 می‌شناسند.
اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید علی‌رغم این ادعا، سازندگان سریال چرنوبیل نه تنها هیچگونه تعهدی به روایت واقعیت آن ماجرا نداشته‌اند، بلکه در سراسر این پنج ساعت، بارها و بارها واقعیت را تحریف کرده‌اند و چیزهایی خلاف آن را تحویل مخاطب داده‌اند. همچنین باوجود ماهیت کاملا داستانی این مجموعه، در ابتدای سریال به مخاطبان پیامی در این خصوص منتقل نمی‌شود.
شاید باورپذیر نباشد، اما مثلا «والری لگاسف» برخلاف ادعای سریال اصلا نه دانشمند علوم اتمی بوده است و نه هیچگونه تخصصی در رآکتورهای هسته‌ای داشته است، بلکه متخصص پرتو-شیمی بوده است. نکته جالبتر اینکه در ساعات اولیه آن فاجعه ابتکار افراد دیگری باعث کنترل ابعاد هولناک این انفجار شد و بعدا بود که لگاسف پا به این کارزار گذاشت. اما مهمتر اینکه، لگاسف نه تنها یک دانشمند منزوی و غیر-سیاسی آنچنان که سریال ادعا می‌کند نبود، بلکه یک فعال ایدئولوژیک و عالی‌رتبه و شدیدا هوادار رژیم شوروی بود. او معاون اول همان موسسه‌ای بود که رآکتورهای نیروگاه چرنوبیل را طراحی و مدیریت می‌کرد، و بنابراین خودش در این قضیه کاملا مسئولیت سازمانی داشت. نه تنها کسی لگاسف را مجبور به هیچگونه کاری در این زمینه نکرد و در تمام دوران فعالیتش سایه هیچگونه تهدیدی بر سرش نبود، بلکه تمام اقدامات او، از جمله تهیه یک گزارش هدفمند برای ارائه در آژانس انرژی اتمی به‌گونه‌ای که افکار عمومی را از ابعاد مهم این ماجرا منحرف کند، ابتکار و پیشنهاد خودش بود.
و شاید مهمترین نکته‌ای که باید اشاره شود اینکه باز هم برخلاف ادعای سریال، لگاسف نه تنها هیچگاه دست به طغیان یا افشاگری در مقابل رژیم حاکمه شوروی نزد، بلکه همواره با شور و شوق در این قضیه حضور داشت و بنابراین نه هیچگاه بازداشت شد و نه هیچگاه در هیچ دادگاهی حضور یافت و به تبع آن هیچگاه هیچ نطقی درباره «دروغ» و «هزینه‌های دروغ» به کسی تحویل نداد! یعنی اصلی‌ترین خط داستانی این مجموعه افشاگرانه خودش یک دروغ است.
گزارش کامل این نکات ضد و نقیض و ده‌ها واقعیت دیگر را می‌توانید در کتاب «چرنوبیل: دروغ برای حقیقت» نوشته کمال‌الدین دعایی بخوانید که نشر نقد فرهنگ منتشر کرده است. این کتاب نه تنها شما را با زوایای گوناگون پردازش ماجرا در سریال «چرنوبیل» آشنا می‌کند، بلکه اطلاعات جدیدی نیز درباره اصل فاجعه انفجار رآکتور در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، صنعت انرژی اتمی، و تاریخ روابط اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا در اختیار شما خواهد گذاشت.
این‌کتاب با ۲۷۸ صفحه و قیمت ۵۵ هزار تومان منتشر شده است.
