طرح کلی دورۀ «جامعه‌شناسی انتقادی آموزش» حسام حسین‌زاده جامعه | مرکز آموزش تخصصی انجمن جامعه شناسی ایران
طرح کلی دورۀ «جامعه‌شناسی انتقادی آموزش» حسام حسین‌زاده
جامعه‌شناسی آموزش که به‌اشتباه با عنوان «جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش» وارد ادبیات علوم اجتماعی ایران شده است، جایگاه چندانی در آکادمی علوم اجتماعی ندارد. دروسی که در دانشگاه‌های مختلف با این عنوان تدریس می‌شوند، اغلب از یک منبع خاص، شناخته‌شده و تألیفی فارسی بهره می‌برند که بیشتر شکلی از مرور و گردآوری بی‌رویکرد نظریات این حوزه است تا منبعی نظام‌مند و استاندارد برای تدریس این درس. موازی با آکادمی، در جریان غیررسمی علوم اجتماعی انتقادی نیز با وجود پرداختن به موضوعات و حوزه‌های متفاوت، به جامعه‌شناسی انتقادی آموزش کمتر پرداخته شده است. به عبارت بهتر، ما هنوز نمی‌دانیم که برای نگاهی جامعه‌شناسانه و انتقادی به آموزش باید از دریچۀ کدام متون به مسئله نگاه کنیم. دورۀ آموزشی «جامعه‌شناسی انتقادی آموزش» با الهام از جدی‌ترین منبع این حوزه، یعنی کتاب Sociology of Education: A Critical Reader انتشارات راتلج طراحی شده است. این کتاب که حاصل کار آلن سادُونیک و رایان کاگلِن است، از ۲۶ مقالۀ کلیدی این حوزه تشکیل شده که توسط نظریه‌پردازان متفاوت و سرشناس این حوزه در قالب چهار فصل جداگانه نوشته شده‌اند. این دورۀ آموزشی نیز در قالب چهار ترم جداگانه تعریف شده و بناست تک‌تک مقالات این کتاب در جلسات جداگانه‌ای موضوع ارائه و گفت‌وگو قرار گیرند. البته علاوه بر متونی که هر جلسه مبنای اصلی پیشبرد کلاس خواهد بود، تلاش می‌کنم با مثال‌هایی که حاصل ۶ سال کار پژوهشی‌ام در حوزۀ جامعه‌شناسی آموزش در ایران و ۸ سال معلمی در مقاطع دبستان، متوسطۀ اول و متوسطۀ دوم است، موضوعات و مفاهیم طرح‌شده را در زمینۀ اجتماعی و تاریخی خودمان معنادار کنم.
مخاطبان دوره: مخاطبان این دوره نیز در نظرم دانشجویان و پژوهشگران علوم اجتماعی هستند و برخلاف اکثر مواقع، این‌بار زبانی نسبتاً آکادمیک خواهم داشت و تلاش می‌کنم نسبت به مفاهیم دقیق باشم تا امکان فهم و تخیل جامعه‌شناسانه برایمان پدید آید. توجه داشته باشید که این دوره برای مخاطبان عمومی (بدون مطالعه و دانش پیشینی در علوم اجتماعی) طراحی نشده است. اگر بتوانید منبع انگلیسی هر جلسه را بخوانید، حتما آورده های بیشتری خواهید داشت اما اگر نتوانید هم مشکلی برای شرکت در دوره ندارید چون هر مقاله را به جزئیات شرح خواهم داد.
عناوین کلی و تعداد جلسات هر ترم ترم اول: نظریه و روش (9 جلسه) ترم دوم: سازمان مدرسه و فرآیندهایش (7 جلسه) ترم سوم: آموزش، هویت و نابرابری (7 جلسه) ترم چهارم: اصلاح و سیاست‌گذاری آموزشی (6 جلسه)
سازمان مدرسه و فرایندهایش این ترم به کندوکاو در سازمان مدرسه و پروسه های آن اختصاص دارد. طی این دوره با نوشته ها و ایده های آدام گاموران، والتر سکادا، کورا مارت، ریچارد اینگرسول، مورین هالینان، جینی اوکس، مایکل اپل، دیوید بیکر، جرالد لتندر، جیمز روزنبام، پل اتول، ویوید لاوین، تورستن دومینا و تانیا لوی دست و پنجه نرم خواهیم کرد. جلسۀ اول: زمینه سازمانی تدریس و یادگیری جلسۀ دوم: آیا واقعا کمبود معلم وجود دارد؟ جلسۀ سوم: گروه بندی دانش آموزان بر اساس توانایی ها جلسۀ چهارم: بازارهای چه کسی؟ دانش چه کسی؟ جلسۀ پنجم: ملت ها علیه ملت ها جلسۀ ششم: آموزش عالی برای همه جلسۀ هفتم: شواهد جدید درباره دوره های پیش دانشگاهی @isa_ctc
