اندر مظلومیت علوم پایه! جستاری پیرامون یأس دانشجویان این علو | جهاد علمی
اندر مظلومیت علوم پایه! جستاری پیرامون یأس دانشجویان این علوم( به بهانه انتخاب رشته کنکور ارشد) حسین بارانی
"نون و آب توش نیست، عمرت رو تلف نکن!!" این شاید کوتاه ترین جمله ای باشد که بتواند وضعیت فعلی رشته های علوم پایه را تشریح کند. بد روزگار این است که این جمله را بیشتر از دهان اساتید علوم پایه میشنوی! در تعریف علوم پایه آمده است : "مجموعه علومی است که به بررسی بنیادین پدیده ها یا بررسی ماهیت، قوانین و روابط حاکم بین آن ها می پردازد. علوم پایه، زیر بنای اصلی سایر دانش ها محسوب می شود و به همین دلیل در مواقعی به کل علم تعمیم داده می شود. " شاید این تعریف ساده بتواند اهمیت بنیادین و راهبردی این علوم برای هر مجموعه، کشور و ملتی را بیان کند. وابستگی پیشرفت تکنولوژیک هر کشور به علوم پایه نیز امری واضح است. لذا رهبر معظم انقلاب نیز به اهمیت علوم پایه اشاره نموده و می فرمایند :" در زمینه علم به دنیا نگاه می‌کنیم، می‌بینیم آن چیزی که کشورهای پیشرفته را توانسته به این اوج قـله برسـاند #ریاضی، #فیزیک،#شیمی و #علوم_زیستی است. ما باید به این علوم بپردازیم... توجه کنید که تربیت پزشک، مهندس، حقوقدان تربیت نیازهای روزمره جامعه است ولی ما باید محقق هم تربیت کنیم که بتواند آینده را برای ما صاف کند. این طور رشته‌ها مثل پولی است که انسان در جیبش می‌گذارد که برود خرج کند. یک جامعه این پول، این پزشک و این مهندس را لازم دارد. اما این پول سرمایه نمی‌شود. #علوم_پایه مثل #ذخیره‌ای است که انسان در بانک می‌گذارد. بنابراین به علوم پایه در دانشگاه‌ها اهمیت داده شود. اینها مدتی در این کشور فراموش شد و سراغ همان رشته‌هایی رفتند که حکم پول تو جیبی را برای خرج روزمره‌ی یک کشور دارد." با این وجود، وقتی پای صحبت های دانشجویان در این حوزه بنشینی، عمق مشکلات و نگرانی های قابل لمس آنها -که در سایه بی توجهی به علوم پایه به وجود آمده است- را می توانی بهتر درک کنی:
دانشجویان رشته های علوم پایه با توجه پیچیدگی های این علوم باید تلاش بیشتری نسبت به هم صنف های خود در سایر رشته ها داشته باشند و این در حالی است که با آینده شغلی مبهم‌تری نسبت به رشته هایی مانند فنی و مهندسی روبه رو هستند. وقتی بعضی از اساتید علوم پایه به جای ایجاد روحیه علمی و تشویق دانشجویان، یأس و ناامیدی را در میان آن ها القا می‌کنند دیگر دانشجویان انگیزه و رمقی برای ادامه تحصیل در این رشته ها نخواهند داشت. چرا که وقتی استادی را می‌بینند که تا مقطع دکتری تحصیل کرده، هیئت علمی شده و حتی به مرتبه دانشیار و... رسیده و هم اکنون بعد از این همه سال تحصیل در این رشته را موجب تلف شدن عمر خود می داند مطمئنا دانشجو نیز از راهی که در آن قدم گذاشته دلسرد خواهد شد. نداشتن اطلاعات لازم هنگام ورود به رشته های علوم پایه یکی دیگر از دلایلی است که منتج به عدم موفقیت بسیاری از دانشجویان این رشته ها میگردد. البته دلایل دیگری هم برای این عدم موفقیت وجود دارد من جمله: ملموس نبودن نتایج تحقیقات درعلوم پایه، ارجحیت داشتن رشته های فنی مهندسی و پزشکی در نظام آموزش عالی کشور، عدم اشتغال، نبود موسسات کافی پژوهشی علوم پایه در کشور و... طبق آخرین آمار اعلام شده تنها 7% جمعیت دانشجویی کشور مربوط به علوم پایه است اما حدود 50% از تولیدات بین المللی کشور و 54% از استنادات به تولیدات علمی، مربوط به این رشته‌هاست. اگرچه در نگاه اول می توان این مسئله را مزیتی برای وضعیت علمی کشور و علوم پایه دانست ولی باید توجه کرد که این آمار ها طبق مقالات تولید شده است و با توجه به مشکلات اساسی سیستم آموزش عالی تضمینی برای استفاده از این مقالات در تولید ثروت و فناوری وجود ندارد. شاید راه حل را بتوان در تقاضا محور کردن پژوهش‌ها پیدا کرد و این یعنی نیازهایمان را بشناسیم و بر اساس آن دست به تحقیق و پژوهش بزنیم. از گام های اساسی دیگر در جهت قرار گرفتن رشته های علوم پایه در جایگاه واقعی خود ، بازتعریف ای رشته ها و مشخص کردن انتظارات جامعه علمی از دانشجویان این رشته هاست، از جمله اینکه دانشجو بداند به دنبال چیست و جامعه از او چه انتظاری دارد؟ و قرار است با تولید علم در چه جایگاهی خدمت کند؟ تدوین نقشه جامع علمی کشور در سالهای اخیر را می توان حرکت مثبتی در جهت شناخت نیازهای کشور دانست هرچند این سند بالادستی تنها سیاست های کلی را می تواند تعیین کند و برای تقاضا محور عمل کردن بایستی ریزتر شویم و به برنامه های پایین دستی نقشه جامع علمی کشور عمل نماییم. امید است که با توجه بیشتر مسئولین و تلاش اساتید و دانشجویان، مشکلات تحصیل در این رشته ها مرتفع شود و شاهد روزی باشیم که فرزندان ایران اسلامی بتوانند در زمینه علوم بنیادین، کشور را به آن چه که شایسته آن است برسانند.
