تجربه دردناک بنیادین است؛ نه تجربه لذت بخش اسوالد هَنفلینگ | نشر کرگدن
تجربه دردناک بنیادین است؛ نه تجربه لذت بخش
اسوالد هَنفلینگ
شوپنهاور بر این باور است که وجه دردناک تجربه وجه غالب آن است، زیرا تجربه دردناک بنیادی است نه تجربه لذت بخش. درد است، نه لذت، که ایجابی است و ما را به احساس خود وا می‌دارد (به نظر او، این نشان می‌دهد که چرا لحظات لذت بخش تندتر می‌گذرند). شوپنهاور چند مثال میزند: «ما درد را احساس می‌کنیم، اما بی دردی را نه؛ مراقبت را احساس می‌کنیم، اما رهایی از مراقبت را نه؛ ترس را احساس می‌کنیم، اما ایمنی و امنیت را نه». سلامت و جوانی و آزادی «سه موهبت بزرگ زندگی‌اند» ولی ما به آن‌ها توجهی نداریم. تا وقتی که داریمشان و فقط وقتی به آن‌ها توجه می‌کنیم که از دستشان بدهیم؛ چون آن‌ها هم سلبی‌اند.
کسی هم که از سلامت کامل، جز برخی ناراحتی‌های کوچک، بهره مند است به آن مشکلات توجه می‌کند، به «این که کفشش یک ذره پایش را میزند»، نه به سلامت کلی‌اش. اما این مثال‌ها برای اثبات اینکه «درد و نه لذت، ایجابی است» کفایت نمی‌کند، زیرا تجربه‌هایی ایجابی در کارند که صرفاً صلب تجربه‌های سلبی نیستند. برای مثال، لذت نگاه کردن به گلها صرفاً مخالف نگاه نکردن به گلها نیست. با وجود این، درست است که بسیاری از اموری که بیشترین ارزش را برای ما دارند (سلامت، آزادی، امنیت) سلبی‌اند.
شخص وقتی سالم است که مشکلی نداشته باشد؛ وقتی آزاد است که در قیدوبند نباشد و غیره. سلامت خود را آن‌گونه برای آگاهی تحمیل نمی‌کند که درد و معلولیت می‌کنند. ما گاه با نگریستن به اوقات خوش گذشته، شاید با حسرت، می‌گوییم آن‌وقت نمی‌فهمیدیم که چه وضع خوبی داریم؛ اما درد و ناخوشی نمی‌تواند از چنین توجهی بگریزد. بی‌خبری هم خوش‌خبری است. روز خوش جهان شاید همان روزی باشد که در آن هیچ اتفاق بدی رخ ندهد که مخابره‌اش کنند. این را که درد و ترس ما را بیشتر به احساس خود وا‌می‌دارند می‌توان در پرتو تلاش برای بقا هم فهمید.
برخلاف انسان، حیوان به «لذت‌ها و رنج هایی فعلی» محدود است. شادی‌ها و غم‌های او بر هم انباشته نمی‌شوند آن‌گونه که در انسان، از طریق حافظه و پیش‌نگری، بر هم انباشته می‌شوند.
او به اثری از آنتون ویلهلم تیش بین -نقاش اهل فلسفه- اشاره می‌کند که قسمت بالایی آن زنانی را نشان می‌دهد که بچه‌هایشان را از آن‌ها دزدیده‌اند، درحالی‌که در قسمت پایین تصویر، گوسفندانی نشان داده‌شده‌اند که بره‌هایشان را از آن‌ها جدا کرده‌اند.در آن زنان درد و دلهره و ناامیدی مادرانه عمیقی می‌بینیم که در گوسفندان نمی‌بینیم؛ هوش حیوانی کند گوسفندان آن‌ها را به غصه خوردن بر این وضع تجهیز نکرده است.
کتاب در جستجوی معنا، نوشته اسوالد هنفلینگ، ترجمه امیرحسین خداپرست و غزاله حجتی، نشر کرگدن (#معرفی_شده_توسط_مصطفی_ملکیان)
