در جستجوی مکانی برای صیانت از مکانت آثار و اسناد فرهنگی و هنری | کتاب کاشان
در جستجوی مکانی برای صیانت از مکانت آثار و اسناد فرهنگی و هنری کاشان
میثم نمکی
کاشان - ایرنا - یکی از ویژگی‌های شهرهای ارزش‌گرا و هویت محور، وجود سرمایه‌های فرهنگی ممتازی است که می‌تواند شعاع گسترده‌ای از یک جغرافیای تاریخی و فرهنگی را تحت تاثیر خود قرار دهد.
این مزیت نسبی نه تنها بوم و اقلیم را متاثر از خود می‌سازد، بلکه عامل مهمی در تحول و تعالی رفتارهای اجتماعی و عمومی به شمار می‌رود.
نگاه ساختارگرایانه برای مواجهه با چنین ثروت ارزشمندی می‌تواند در طول زمان، ارزش افزوده و زنجیره ارزش دارایی‌های معنوی و فرهنگی یک جامعه را ارتقا بخشد؛ از این رو، رسالت نهادهای متولی و مدیران تصمیم‌گیر در تمهید و تدارک شرایط مطلوب برای حفظ و صیانت از آثار و اسناد فرهنگی پراهمیت است.
"کاشان فرهنگی" با آوازه و اشتهاری زبانزد جهانییان، یکی از حوزه‌های تمدنی و فرهنگ‌ساز تاریخ و احصای برگ‌های زرین افتخارات علمی، ادبی، دینی، هنری و جاذبه‌های شکوهمند تاریخی‌اش مطول است.
میراث مکتوب، آثار و اسناد بازمانده از گذشته و گذشتگان پر افتخار این شهر، مجموعه‌ای گرانقدر از شناسنامه و هویت این منطقه بزرگ محسوب می‌شود.
صیانت و حفاظت از منزلت و مکانت این آثار و اسناد اما به شدت نیازمند بازطراحی فضاها و مکان‌هایی ویژه است تا این انبوه مواریث گرانقدر در آن جانمایی شود.
اگر چه "موزه باغ فین کاشان" نخستین و رسمی‌ترین گنجینه اشیاء و آثار تاریخی این شهر از سال‌ها پیش در معرض دید علاقمندان است و موزه‌های "عروسک و اسباب‌بازی" و "مردم‌شناسی و نساجی" نیز در سال‌های اخیر راه‌اندازی شده، اما چاره‌اندیشی برای توسعه و رونق بیشتر چنین فضاهایی دیری است در عهده تعویق بوده و از این منظر کاشان دچار فقر شدید فضاهای فیزیکی فرهنگی است.
ضرورت تسریع در آماده‌سازی گنجینه‌های فرهنگی کاشان زمانی بیشتر احساس می‌شود که در سنوات اخیر اقدام‌های مهم جریان‌ساز فرهنگی در آن توسط برخی فعالان فرهنگی، هنری و علاقمند به تاریخ و فرهنگ این شهر صورت گرفته و به طور خودجوش و متعهدانه نسبت به جمع‌آوری آثار و اسناد فرهنگی و هنری دارای اهمیت تاریخی اهتمام ورزیده اند.
"موزه کتاب، مطبوعات و اسناد فرهنگی کاشان" شامل بیش از ۱۰ هزار سند و متعلق به ادوار مختلف تاریخی یکی از بنیادی‌ترین رخدادهای بنیاد محور است که باید از بانی و موسس جوان آن محمدعلی حیدری به نیکی یاد کرد.
این فعال فرهنگی اگر چه خانه‌ای قدیمی را با هدف تبدیل به موزه کتاب، مطبوعات و اسناد کاشان تدارک دیده اما موانع ناخواسته مرمت و بازسازی تحقق این حرکت موثر فرهنگی را با تهدید مواجه ساخته است.
"موزه فرهنگ فیلم و عکس کاشان" نیز دیگر رخداد بنیادین هنری است که در پرتو نگاه دوراندیش و دلسوزانه هنرمندپر افتخار کاشانی استاد امیر مقامی شکل گرفته و صدها قطعه عکس تاریخی، اشیاء و ادوات فیلم و عکس جمع‌آوری شده که متاسفانه به دلیل همان فقر فضای کالبدی در معرض فراموشی و بی‌مهری است.
نمایش بخشی از مجموعه نفیس اهدایی عکاسی استاد حسین آقا شهپناهی در خانه تاریخی عامری‌های کاشان که ازسوی خانواده زنده یاد ماشاءالله شهپناهی به موزه فرهنگ عکس و فیلم کاشان اهدا شده، بیانگر گوشه‌ای از ارزش این میراث معنوی است.
سرمایه‌ای که سرنوشتی مشابه با موزه مطبوعات و اسناد کاشان پیدا کرده و موسس آن در جستجوی مکانی مناسب برای صیانت از مکانت آثار و اسناد فرهنگی و هنری تاریخ کاشان است.
اعتنای مجدانه مدیریت شهری و نهادهای مرتبط برای واسپاری یکی از فضاهای تحت اختیار و یا همکاری در تامین مکان‌های مورد نیاز و دارای استاندارد علاوه بر نجات آثار گردآوری شده از خطر نابودی و فراموشی می‌تواند مشوقی برای دیگرانی باشد که می‌خواهند در ایجاد چنین مجموعه‌هایی آستین همت بالا زنند.
باید یادآور شد هر جامعه‌ای نسبت به شناسنامه و هویت فرهنگی خود حساس و دارای احساس مسوولیت باشد در پویه تاریخ جادوانه‌تر خواهد بود و کاشان در این زمینه با انگیزه‌ترین و سزاوارترین شهری است که می‌تواند با داشته‌ها، ذخایر و سرمایه‌های فاخرش در جهان خودنمایی کرده و تحسین جهانیان را برانگیزاند.
تحقق عملی چنین آرمانی البته رهین رهیافت‌هایی عاجل برای تامین مکان‌هایی است که "آثار و اسناد فرهنگی و هنری" در آن تعبیه و در معرض نگاه دوستداران فرهنگی و فرهنگ‌شناسان قرار گیرد.
* رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان @kashanold
