مناسبت روز: امروز ١۵ شوال، سالروز رحلت حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) و همچنین سالروز شهادت حضرت حمزه سیدالشهداء (علیه السلام) است، لذا ضمن عرض تسلیت و تعزیت،کلام را به حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) اختصاص داده و سخن خود را با سلام و صلوات بر روح بلند ایشان آغاز می‌نمائیم؛
حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام)، از امامزادگان عظیم‌الشأن و از محدثین جلیل القدر و رُوات بزرگوار شیعه است که شرافت نَسَب را با فضیلت علم و تقوی به هم آمیخته و خدمات ارزشمندی به مکتب اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) تقدیم نموده است؛ چنانچه مرحوم شیخ عباس قمی (ره) می‌نویسد:ایشان به علو مقام و جلالتِ شأن، معروف و از اَکابر مُحدثین و اَعاظم علماء و از زُهاد و عُباد، و از اصحاب حضرت امام جواد و امام‌هادی (علیهما السلام) بوده‌اند.
منتهی الآمال، ج۱، ص۴۶۱
تبار حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) با چهار واسطه، به سبط اکبر پیامبر خدا (صلّی الله علیه ۸) و خاندان وحی می رسد؛
رجال نجاشی، ج۱، ص۲۴۸
که با نگاهی گذرا به زندگی و سیره خاندان حسنی، می‌توان دریافت که این خاندان نورانی، همواره در کرامت طبع، عزّت نفس، و بخشش و خدمت به محرومان شهره بوده‌اند؛ لذا در تاریخ آمده که ایشان نیز همچون جد بزرگوارشان امام حسن مجتبی (علیه السلام)، چند مرتبه تمام اموال خویش را میان فقرا و بینوایان تقسیم نموده و همواره بیچارگان را مدد و یاری می رساندند تا جایی که به لقب «السیدالکریم» معروف شدند.
زندگانی حضرت عبدالعظیم، رازی، ص۲٩
براساس آنچه در تاریخ تولد و وفات حضرت آمده، ایشان دوران حیات پنج امام معصوم، از امام کاظم (علیه السلام) تا امام عسکری (علیه السلام) را درک کرده‌اند؛ اما آنچه قطعی و مسلّم است، حضرت عبدالعظیم محضر امام رضا، امام جواد و امام هادی (علیه السلام) را درک نموده و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده‌اند.
معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۴۹
همچنین با نگاهی گذرا به تاریخ زندگانی این محدث بزرگ، این مطلب کاملاً روشن می‌شود که عبدالعظیم نسبت به ائمه اطهار در زمان خود، اخلاص و اعتقاد راسخ داشته و حضرات معصومین (علیهم السلام) نیز علاقه، اعتماد و اطمینان ویژه به ایشان داشته‌اند! چنانچه این موضوع در پیام امام رضا (علیه السلام) که توسط ایشان برای شیعیان فرستاده شد، کاملاً روشن و هویداست؛
همچنین حدیث «عرض دین» ایشان، خدمتِ امام‌هادی (علیه السلام) و تصدیق آن حضرت بر اعتقادات عبدالعظیم حسنی (علیه السلام)، دلیلی بزرگ بر ایمان و قداست و ثبات عقیده ایشان به ائمه هدی (علیهم السلام) و مذهب حنیف جعفری است؛ چنانچه حضرت هادی (علیه السلام) فرمودند:یا اباالقاسم! تو به حق دوست ما هستی... تو همان دینی را انتخاب کرده‌ای که پسندیده خداست... خداوند تو را با گفتار ثابت در دنیا و آخرت تثبیت کند.
توحید شیخ صدوق، ص۸١
در اثبات عظمت علمی این عالم بزرگوار نیز همین کافی است که بدانیم امام هادی (علیه السلام)، مردم را برای حل مشکلات دینی و یافتن جواب پرسش‌های اعتقادی و عملی‌شان، به ایشان ارجاع می‌دادند؛ چنانچه ابو حَمّاد رازی از شیعیان و موالیان شهر ری، می‌گوید با مشکلات فراوان به سامراء رفتم و خدمت حضرت امام هادی (علیه السلام) رسیدم تا مسائل دینی خود را بپرسم؛ حضرت فرمودند:ای ابا حَمّاد! هرگاه مشکلی از امور دینی برایت پیش آمد، جواب مشکل خود را از عبدالعظیم حسنی بخواه و سلام مرا به او برسان.
رازی، زندگانی عبدالعظیم، ص۲۹
در عظمت معنوی و مقامات باطنی این عالم و عابد و زاهد بزرگ نیز همین بس که اهل‌بیت (علیهم السلام) فضیلت زیارت مزار ایشان را برابر با فضیلت زیارت سیّدالشهداء (علیه السلام) دانسته‌اند؛ چنانچه شیخ صدوق (ره)، از محمد بن یحیی عطّار، نقل کرده که خدمت امام هادی (علیه السلام) رسیدم، ایشان فرمودند:کجا بودی؟ گفتم: به زیارت قبر امام حسین (علیه السلام) رفته بودم؛ امام فرمودند:بدان که اگر قبر عبدالعظیم حسنی را در شهر خودت، زیارت کنی، مانند کسی هستی که حسین بن علی (علیه السلام) را (در کربلا) زیارت کرده باشد.
ثواب الاعمال، ص۱۲۴
مورخین، عُمر بابرکت عبدالعظیم (علیه السلام) را ۷۹ سال ذکر کرده، ولی در کیفیت شهادت یا وفات ایشان اختلاف است، اما برخی از مورخین و علماء، مانند «شیخ فَخْرُالدّین طُرَیحی» مؤلف کتاب «مَجمعُ‌البحرَین» تصریح کرده‌اند که حضرت را در ری، زنده به گور و شهید نمودند.
