'وقتی عکس همسرم را زیر سینی چای پنهان کردم' فردین علیخواه|گرو | سازمان مردم نهاد مبنا
"وقتی عکس همسرم را زیر سینی چای پنهان کردم"
فردین علیخواه|گروه جامعه شناسی دانشگاه گیلان یک روز در کلاس آسیب‌شناسی اجتماعی بحث "خانواده و طلاق" بود. از دانشجویانم درباره تعداد فرزندان شخصیت‌های مختلف غربی، برای مثال «اوباما»، پرسیدم. بسیار جالب بود. بیشترِ دانشجویان اطلاع داشتند که اوباما دو دختر دارد و حتی دختران او چند سال دارند! بیشتر بحث کردیم. برخی از دانشجویان معتقد بودند که این شخصیت‌ها با انتشار عکس‌های خانوادگی‌شان سعی می‌کنند "در عمل" و نه فقط «حرف» به جامعه بگویند که خانواده برایشان مهم است.
در کلاس به موضوع انتشار عکس‌های خانوادگی بیشتر کنجکاو شدم. در سایت گوگل به فارسی(و نه انگلیسی) تایپ کردم" خانواده اوباما". هزاران عکس از زندگی خانوادگی اوباما و گذران اوقات فراغتش با فرزندان و همسرش نمایان شد. بیشتر این عکس‌ها را سایت‌های فارسی، و نه سایت‌های خارجی، منتشر کرده بودند. یادم هست در همان کلاس از خانواده و تعداد فرزندان مقامات مختلف کشورمان پرسیدم. حتماً می‌توانید حدس بزنید. بیشتر دانشجویان اطلاعات درستی از خانواده مقامات نداشتند. دقیقاً مانند استادشان! جالب آنکه آنان می‌دانستند مثلاً جان کری(وزیر امور خارجه اسبق امریکا) چند فرزند دارد ولی در خصوص دکتر ظریف یک یا دو نفر حدس‌هایی می‌زدند! نکته جالبی که در کلاس آسیب‌شناسی اجتماعی مطرح شد آن بود که بیشتر دانشجویان می‌گفتند که نام اعضای خانواده مسئولان کشورمان فقط زمانی در رسانه‌ها منعکس می‌شود که یا یکی از آن‌ها از مقامش سوءاستفاده کرده و به خانواده‌اش پستی داده، یا یکی از اعضای خانواده او اختلاس کرده و یا موقع انتخابات بوده و دست‌آویزی یافته‌اند تا همدیگر را له کنند!! در مواقع عادی تقریباً هیچ مطلبی در این خصوص منتشر نمی‌شود.
توجهم به یک رفتار اجتماعی غربی‌ها جلب شد. من در برخی از پروژه‌های عمرانیِ داخل کشور با آن‌ها کار کرده‌ام. وقتی به آن‌ها میز یا اتاقی می‌دهید یکی از وسایل یا اقلامی که روی میز می‌گذارند یا روی دیوار اتاقشان نصب می‌کنند عکس‌های خانوادگی است. این را حتماً در سریالهای خارجی هم دیده‌اید. نکته جالب آنکه این رفتار تابع سن فرد یا مدت ازدواج او نیست.
رفتار ما مردان ایرانی در این خصوص خیلی جالب است. وقتی تازه ازدواج کرده‌ایم عکس همسرمان در کیف پولمان قرار دارد. البته یادآوری کنم که این عکس در دوره نامزدی روی صفحه تلفن همراهمان نیز هست. پس از ازدواج از صفحه تلفن همراه حذف می‌شود. کم‌کم عکس همسرمان از کیف پولمان هم برداشته می‌شود و جای عکس را کارت‌های اعتباری رنگارنگ، کارت شناسائی و قبض‌های پرداخت‌نشده‌ی لوله شده می‌گیرند. معمولاً زنان مانند مردان نیستند ولی وقتی این رفتارها را می‌بینند آهسته‌آهسته دلسرد می‌شوند. ابتدا عکس مادر یا پدرشان را در کنار عکس همسرشان می‌گذارند. آن‌ها باز دلسرد می‌شوند و عکس همسر را برداشته و عکس خود و فرزندشان را به‌جای عکس همسر می‌گذارند.
زمانی در جایی مشغول به کار شدم. در روزهای نخست عکس کوچکی از همسرم(با مانتو و روسری) را به شکل عمودی در گوشه میز به لیوان تکیه دادم. همکاری آمد و گفت: " ببین پشت سرت حرف درمیارن! به نظرم اینو برداری بهتره!!". همکار بعدی هم آمد و همین جمله را گفت. عکس را برداشتم و مثل برخی از بنگاه‌های املاک، به شکل افقی زیر شیشه‌ی روی میزم گذاشتم. آن همکاران باز آمدند: " خب اینا اینجا جواب نمی‌ده دیگه! همکارا که می دونی جنبه ندارن! تازه خانمت مانتوییه! یه ذره موهاش هم بیرونه! این می‌تونه بعداً تو گزینشِت دردسرساز بشه...!" کنار میز یک سینی چای کوچکی داشتم. آنرا برداشتم و روی عکس همسرم گذاشتم. با عصبانیت به آن‌ها گفتم " حالا خوبه؟ " گفتند: " هی. بد نیست!" ولی...
می‌دانید دوستان . خواستم بگویم مسئولان هم محصول همین جامعه‌اند. اساساً خانواده( و به طور خاص زنان) باید پنهان بمانند. به نظرم درباره زنان، یک چیز بسیار عادلانه توزیع شده، بسیار عادلانه: عکس آنان نه باید در « قاب زندگی» نصب شود و نه در « قابِ مرگ» (اعلامیه ترحیم). برای همین در پاسخ به برخی از افرادی که مدام انتقاد می‌کنند چرا زنان و دختران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی مجازی این‌قدر زودبه‌زود عکس پروفایل خود را عوض می‌کنند و انگار"ولع خودنمایی" دارند باید عرض کنم که رفتار این زنان اعتراضی صریح به حذف تدریجی عکسشان از "قاب زندگی" است. این عکس‌ها فریاد می‌زنند: "شما نمی‌توانید مرا حذف کنید".
