فراتر از خبر/ماجرای اخبار اخیر تهران شهروندان تهرانی اخیرا با | کشکول|محسن مهدیان
فراتر از خبر/ماجرای اخبار اخیر تهران
شهروندان تهرانی اخیرا با دو دسته خبر حاشیه ساز از مدیریت شهری مواجه شدند. یکم. هک سامانه شهرداری تهران توسط منافقین دوم. استعفای شهردار تهران توسط شایعه سازها ماجرا فراتر از لایه سطحی خبر است. اجازه دهید موضوع را از منظر سواد رسانه ای تحلیل کنیم. «خبر» برخلاف تصور رایج تنها کارکرد اطلاع رسانی وآگاهی بخشی ندارد. اساسا پیام رسانه ای سه کارکرد ویژه دارد. یکم خبر به مثابه «نمایه». دوم خبر به مثابه «نشانه» و سوم خبر به مثابه «نماد». نمایه چیست؟ خبری که قرار است تنها روایتی از واقعیت باشد. دلار ارزان شد؛ این خبر نمایه ای آگاهی بخش از یک رویداد است و تمام. نشانه چیست؟ وقتی خبر حکایت از یک پیام نهفته و غیرمستقیم دارد. گوئی این خبر نشانه ای است از یک موضوع دیگر. مثلا در همان خبر دلار ارزان شد گوئی سردبیر، رونق اقتصادی را هدف گرفته است و این خبر نشانه است. و اما نماد. اول مثال بزنیم: گفته می شود برج میلاد نشانه تهران است و برج آزادی نماد. برگ ریزان نشانه پائیز است و برگ زرد و قرمز روی زمین نماد پائیز. هر نمادی، نشانه است ولی هر نشانه ای نماد نیست. حالا نماد چیست؟ وقتی خبر تبدیل به نماد یک موضوع می شود؛ چتری فراگیر از نشان و نشانه هاست. نماد نه تنها نشانه، بلکه پلی به اخبار گذشته و آینده است که از این پس مخاطب اخبار مشابه را در یک چارچوب واحد روایت کند. مثال: آبان 98 یک بار حوادث آبان 98 را منتشر می کنند به عنوان «نمایه» یک رویداد. یکبار رسانه دشمن آبان 98 را به عنوان «نشانه» ای برای سرکوب اعتراضات روایت می کند. یکبار هم آبان می شود «نماد» تقابل مردم و حاکمیت تا هر وقت اسم آبان ۹۸ آمد ذهن ها سمت یک دروغ بزرگ منحرف شود. بنابراین در چنین مواردی سوال اصلی اینست: رسانه دشمن در انتشار یک خبر یا پیام رسانه ای کدام کارکرد را هدف گرفته است؟ واکنش ها باید متناسب با همان کارکرد باشد. بازگردیم به اخبار ابتدای متن. غرض نهایی دشمن از هک و شایعه چیست؟ نمادسازی برای اختلال در مدیریت. برای او مهم نیست خبر تکذیب شود یا نشود؛ مهم اینست روایت از اختلال در تصمیم گیری سکه بازار شود. لذا یکبار با هک خبر میسازد و یکبار با شایعه. هدف مجموعه ای از اخبار است که وقتی سلسله وار منتشر می شود، خبر نمایه را به خبرنماد تبدیل می کند. هدف اینست که نماد اختلال مدیریتی در ذهن مخاطب ایجاد شود. حالا در ابعاد بالاتر ماجرا را ببینید. مجموعه اخباری که علیه جمهوری اسلامی منتشر می شود هدفش اینست که حکمرانی را در ابعاد ملی با نماد ناکارآمدی معرفی کند. با این توضیح خبر آبادان و خبر آب گرفتگی و خبر تصادف چند خودرو و سهو لسان یک مدیر و غیره همه شان در کنار هم قرار است یک نماد بسازد: ناکارآمدی در حکمرانی. مهم نیست تکذیب شود یا نشود. مهم نیست خبرها هم وزن باشند یا نه. مهم نیست محلی باشند یا ملی و یا ناشی از خطای فرد باشد یا ساختار. حادثه باشد یا روال. مهم اینست که مخاطب درگیر پروژه نماد سازی شود. حتی اگر نمایه های خبری تکذیب شود با ایجاد حساسیت، پلی می شود برای نمادسازی با اخبار بعدی. اگر خبری هم نباشد تا نماد بسازند، خبر می سازند. از هک پمپ بنزین تا راه اندازی اعتراض خیابانی تا آتش زدن سطل آشغال تا آدم کشی تا تحریم اقتصادی وهمه و همه رویدادسازی است برای تکثیر نمایه های خبری و تبدیل آن به نمادی علیه سرمایه اجتماعی انقلاب. خلاصه همه و همه در خدمت اند برای یک جنگ ذهنی تمام عیار؛ آنهم علیه مردم نه این و آن مدیر. همشهری @mahdian_mohsen
