2022-07-20 17:53:57
امیدواری به جامعۀ پیچیدۀ ایران (بخش اول)
مسعود زمانی مقدم
۱. مهمترین ویژگی جامعۀ ایران در تاریخ معاصر چیست؟
جامعۀ ایران، مانند هر جامعۀ دیگری، دارای ویژگیهای مهم بسیاری میتواند باشد که نام بردن یکی از این ویژگیها بهتنهایی بهعنوان مهمترین ویژگی جامعه شاید خیلی دقیق و علمی نباشد و حتی موجب کجفهمی بشود. با وجود این، با نگاهی به تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران میتوان «شکاف دولت - ملت» را بهعنوان یک ویژگی مهم و تأثیرگذار در جامعۀ ایران مشاهده کرد. مسئلهای که بهویژه از دورۀ مشروطهخواهی تا روزگار کنونی برای جامعۀ ایرانی به شکلهای گوناگون چالشبرانگیز بوده و حفرهای پُرنشدنی شده است. چنین شکافی در تاریخ معاصر ایران با افزایش تکثر و تنوع در سبکها و شیوههای زندگی بسیاری از ایرانیان و مدرن شدن جنبههای ذهنی و عینی زیستجهان آنها همراه بوده است. از پیامدهای مهم شکاف دولت - ملت در ایران نیز میتوان به بیثباتی سیاسی و در مواقع متعددی، نارضایتیها و اعتراضها و جنبشهای مدنی و مردمی اشاره کرد.
۲. مهمترین تغییر اجتماعی ایران معاصر از دید شما کدام است؟
بهسادگی نمیتوان مهمترین تغییر اجتماعی در یک جامعه را نام برد. در هر جامعهای میتوان تغییرات اجتماعی گوناگون و متفاوتی را مشاهده کرد. جامعۀ ایران نیز دگرگونیهای مختلف و بسیاری را تجربه کرده است. با وجود این، «پیچیدهشدن فزاینده» جامعۀ ایرانی -در ابعاد و سطوح گوناگون- را از مهمترین تغییرات اجتماعی ایران معاصر میدانم. همین امر است که من را از ارائۀ اظهار نظری سادهانگارانه دربارۀ جامعۀ ایران و تغییرات آن باز میدارد. در تاریخ ایران، هرچه جامعه به سمت روزگار کنونی پیشتر آمده پیچیدهتر شده است. در دهههای اخیر و پس از انقلاب اسلامی پیچیدگیهای جامعه فزونی یافته است. بهطوریکه ایران در عرصههای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی با تنشها و مسائل بسیاری روبهرو شده که در موارد بسیاری نتوانستهاند آنها را حل و برطرف نمایند. این پیچیدگی فزاینده روابط دولت-ملت را نیز بغرنجتر و دشوارتر از پیش کرده است.
۳. چه مفهومی مهمترین خصوصیّت تغییرات اجتماعی ایران را توصیف میکند؟
به نظرم یکی از مهمترین ویژگیهای تغییرات اجتماعی در ایران -و چه بسا هستۀ این تغییرات- این است که دگرگونیها و تغییرات عمدتاً درونزاد و زمینهمند نبودهاند. ما ایرانیها خیلی از ویژگیها و عناصر دنیای مدرن غربی را در عرصههای مختلف سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی پذیرفتهایم، بدون اینکه با آنها سازگاری بسترمند و زمینهای داشته باشیم. همین امر به شکاف دولت - ملت در ایران دامن زده است. نظامهای سیاسی در ایران معاصر همواره در کشمکش با مردم بودهاند. البته باید توجه داشت که بخش مهمی از چگونگی تغییرات جامعۀ ایران را در سطوح مختلف باید در نسبتشان با تغییرات جهانی و روابط بینالملل و مناسبات قدرت در منطقه دید و درک کرد.
ادامه مطلب در پُست بعدی...
@masoudzamanimoghadam
174 viewsedited 14:53