چرا «جدوآباد» درست است؟ ۱) «جدوآباد» دراصل «جدوآباء» بوده و ه | Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
چرا «جدوآباد» درست است؟
۱) «جدوآباد» دراصل «جدوآباء» بوده و همزۀ آن مانند همزۀ واژه‌های «املاء»، «انشاء»، «اعضاء» و ...، که در فارسی تلفظ نمی‌شوند، حذف شده‌است. سپس، برای آسانی تلفظ، یک «د»، به قیاس «د» در «جد»، به آن افزوده شده‌است.
۲) «آبا» (در عربی، «آباء») جمع «اَب» و به معنای «پدران و اجداد» است و در تعبیر «آبا(ء) و اجداد» نیز به همین معنی به‌کار می‌رود. اما «جدوآباد» در فارسی فقط به معنای «نیاکان و پدران» نیست، بلکه به معنای «تمام نسل‌های قبلی شخص (اعم از زن و مرد)» است و بنابراین، در مقام اصطلاح، تنها در همین معنای پیش‌گفته به‌کار می‌رود، نه «پدران و نیاکان»: - «داری من‌و مسخره می‌کنی؟ خودت‌و مسخره کن، جدوآبادت‌و مسخره کن، اون توله‌های بی‌شعورت‌و مسخره کن.» (غلامحسین ساعدی، شب‌نشینی باشکوه، ص ۶۶)
۳) «جدوآباد» دست‌کم دویست سال است که در فارسی رواج دارد: - «هرگاه جدوآباد تو از خاندان سلطنتِ ظاهری بهره نداشتند [...] باید که به دستور آباء و اجداد [...] مشغول کار مستمرۀ خویش باشی.» (محمدشفیع طهرانی، مرآت واردات (قرن ۱۲)، به کوشش منصور صفت‌گل، میراث مکتوب، ۱۳۸۳، ص ۸۱) - «مهاجران آمریکایی هزار جور جدوآباد دارند و به آن‌ها می‌نازند.» (مسعود جعفری، نامه‌های سیمین دانشور و جلال آل‌احمد، ص ۱۰۸) - «ای به گور ننۀ جدوآباد هرچی گربه‌س!» (احمد محمود، مدار صفر درجه، ج ۳، ص ۱۵۶۹) - «پدربزرگ [...] گفت: گه خوردند با جدوآبادشان!» (رضا براهنی، رازهای سرزمین من، ج ۱، ص ۳۳۹) - «تا به جدوآباد محسن نرسد ول نمی‌کند که.» (فریبا وفی، رازی در کوچه‌ها، ص ۳۷)
یادآوری: «جدوآباد» در فرهنگ فارسی عامیانه (ابوالحسن نجفی) با دو شاهد و در فرهنگ فارسی گفتاری (بهروز صفرزاده) با دو مثال مدخل شده‌است. در فرهنگ بزرگ سخن نیز هر دو صورتِ «جدوآباد» و «جدوآبا» آمده و برای هریک شاهدهایی نقل شده‌است.
۴) بنابراین، از آنجا که به‌طور کلی هیچ تغییر و تحولی در زبان بی‌دلیل نیست و فارسی‌زبانان نیز آن را به همین صورت تلفظ می‌کنند، «جدوآباد» کاملاً درست است و کاربرد آن در متن‌های غیررسمی، مانند داستان، اشکالی ندارد. گفتنی است که این اصطلاح به‌ندرت در نوشتارهای رسمی به‌کار می‌رود و به‌‌جای آن، در نثرهای کمابیش نشان‌دار، «آبا و اجداد» می‌نویسند که بهتر است در فارسی معیار بنویسیم «پیشینیان»، «نیاکان»، «پدران و مادران»، یا واژه‌هایی از این دست. ۱۴۰۰/۱۱/۱۸ سید محمد بصام فرهاد قربان‌زاده @Matnook_com @azvirayesh instagram.com/matnook_com
