فاصله‌گذاریِ درست مستلزم درک دقیقی از دستورزبان و شناخت اجزای جمله و نقش آن‌هاست. برای مثال، «بیش‌ازحد» کاملاً نیم‌فاصله، و «کمتر از حد» کاملاً بافاصله نوشته می‌شود، زیرا دستور زبان‌شناختی و قواعد ساخت‌واژه به ما می‌گوید که «بیش‌ازحد» به مقولهٔ قید و صفت تعلق دارد و به‌لحاظ آوایی نیز یک تکیۀ اصلی دارد. بنابراین نیم‌فاصله نوشته می‌شود و در فرهنگ‌های لغت نیز به‌عنوان یک واحد واژگانی می‌آید. مثال: قید: پدرم بیش‌ازحد کار می‌کند. صفت: ستایشِ بیش‌ازحد چاپلوسی است. (نهج‌البلاغه)
اکنون به این جمله دقت کنید: کارگاه آنلاین ویرایش متنوک بیش‌از حدِ انتظارم بود!
اینجا هم دستور زبان‌شناختی به ما می‌گوید که «بیش‌از حدِ انتظارم» یک گروه حرف‌اضافه‌ای در نقش مُسند است و حرف اضافۀ «بیش‌از» نیز هستۀ این گروه است و مابعدش وابستهٔ آن. بنابراین، از آنجا که اجزای گروه‌های نحوی بافاصله نوشته می‌شوند، گروه «بیش‌از حدِ ...» نیز بافاصله نوشته می‌شود. ضمن این‌که به‌جای «حد انتظارم» می‌توان نوشت «... حد لازم»، «... اندازۀ معمول»، و مانند این‌ها.
عبارت «کمتر از حدِ ...» نیز یک گروه نحوی غیرواژگانی است. توضیح آن‌که «کمتر» گروه صفتی است و «از حد» نیز متمم آن است. به بیان دیگر، «کمتر» می‌تواند با هر متممی به‌کار رود: کمتر از حد/ توان/ من/ نصف/ ... . بنابراین کاملاً بافاصله نوشته می‌شود.
یادآوری: «بیش» و «کمتر» هردو صفت‌اند، ولی «بیش‌از» حرف اضافهٔ مرکب شده‌است و نیم‌فاصله نوشته می‌شود، اما «کمتر از ...» صرفاً یک گروه صفتی است که با «از» متمم می‌گیرد و بافاصله نوشته می‌شود. بسنجید با «بیشتر از ...» که همیشه بافاصله نوشته می‌شود.
پس گاهی با آموختن چند قاعدۀ سادۀ دستوری می‌توانیم عبارت‌ها و واژه‌های بسیاری را درست فاصله‌گذاری کنیم و از اختلاف‌نظرهایی که سردرگممان می‌کنند رهایی یابیم. ۱۴۰۱/۰۳/۳۱ سید محمد بصام @Matnook_com instagram.com/matnook_com
