حاکم و رعیت در #هفت_پیکر #محمدرضا_طاهری از تو قهر آید و | محمدرضا طاهری
حاکم و رعیت در #هفت_پیکر
#محمدرضا_طاهری
از تو قهر آید و ز من تدبیر
هرکه گویم گرفتنی‌ست، بگیر!
اشتباه نکنید، این بیت، بخشی از گفتگوی نماینده دولت با نماینده‌ی نیروهای امنیتی نیست، بلکه بیتی است از نظامی گنجوی شاعر قرن ششم!
گاهی اوقات پرسش ما مردم این است که سیاستمدارانی که با تصمیم‌ها و اقدام‌هایشان بلاها بر سر بی‌پناهان و مظلومان می‌آورند، اساساً درباره‌ی مردم چگونه می‌اندیشند و در اتاق‌های فکرِ محرمانه با هم چه می‌گویند؟ فهمیدنش سخت نیست. باید دید گذشتگانی که همینگونه عمل کرده‌اند چگونه می‌اندیشیده‌اند.
در منظومه‌ی هفت‌پیکر نظامی، بهرام، پادشاه ساسانی وزیری دارد به نام "راست‌روشن". راست روشن بر خلاف نامش مردی است ظالم و حیله‌گر و کار بلد که خوب می‌داند چگونه باید رعیّت را دوشید و همچنان بر سر کار باقی ماند. وقتی شاه برای ناز و نوش مدتی حکومت را رها می‌کند و به گماشته‌ای می‌سپارد، این وزیر در جلسه‌ای مهم با گماشته‌ی شاه نکاتی کلیدی را درباره‌ی ویژگی‌های مردم و چگونگی برخورد با آن‌ها بیان می‌کند. سخنان او شیوه‌نامه‌ی حکمرانیِ تمامی حاکمان ظالم در طول تاریخ است. چند بیت از سخنان او را از زبان نظامی بخوانید، با این توضیح که "سیاست" در اینجا به معنای "تنبیه و مجازات کردن" است:
گفت: خلق آرزوطلب شده‌اند
شوخ و گستاخ و بی‌ادب شده‌اند
نعمت ما ز راه سیری‌ِشان
داد در کار ما دلیری‌ِشان
گر نمالیمشان به رای و به هوش
مُلک را چشم بد بمالد گوش
دَدِگان بر وفا نظر ننهند
حکم را جز به تیغ، سر ننهند
چون سیاست ز یاد شاه شود
پادشاهی بر او تباه شود
دیو باشد رعیّت گستاخ
چون گذاری نهند پای، فراخ؟!
جهد آن کن که از سیاستِ خویش
نشکنی رونق ریاستِ خویش
نفریبی به آشناییِ کس
کسِ خود تیغ خود شناسی و بس
از تو قهر آید و ز من تدبیر
هر که گویم گرفتنی‌ست، بگیر
محتشم را به "مال" مالش کن
بی دِرَم را به خون سگالش کن!
نیک و بد هر دو هست بر تو حلال
از بدان جان ستان، ز نیکان مال
خوار کن خلق را به جاه و به چیز
تا بمانی به چشم خلق عزیز
چون رعیّت زبون و خوار بُوَد
مُلک، پیوسته برقرار بُوَد!
آری، اینگونه که پیداست این باور بسیاری از حاکمان است که "چون رعیت زبون و خوار بود، مُلک پیوسته برقرار بود" گویا تمام برنامه ریزی‌ها و تصمیمات و اقدامات نیز در همین راستا صورت می‌گیرد که رعیّت را خوار کنند و بدین وسیله مُلک را برقرار.
پ.ن:
ماجرای راست‌روشن را می‌توانید در قسمت‌های بیستم و بیست‌و‌یکم هفت‌پیکر بشنوید.
نظامی گنجوی در تلگرام:
https://t.me/nezamikhani
نظامی گنجوی در کست‌باکس:
https://castbox.fm/va/3124088
