Join @momtazvahed کوتاه در خصوص صاحبِ «هفت گنج»* محمدرضا مم | قول و غزل در ساز و قلم
Join @momtazvahed
کوتاه در خصوص صاحبِ «هفت گنج»*
محمدرضا ممتازواحد- درخصوص موسیقی‌دان و موسیقی‌پژوهِ گرانقدر جناب آقای دکتر «بهمن کاظمی»، گفتنی‌ها بسیار است. اولاً به‌زعم راقم این سطور، فرهنگ صوتی ما چه در ساحت موسیقی کلاسیک ایرانی و چه در حوزه موسیقی فولکلور ایرانی، بسیار وامدارِ بهمن کاظمی است. زیرا بسیاری از آثار شنیداری قدیمی موسیقی دستگاهی با سفرهای ایشان به‌کشورهایی چون گرجستان، هندوستان، انگلیس و... ، به‌فرهنگ صوتی کشورمان اضافه شد و هم این‌که درخصوص گنجینه‌ی موسیقی اقوام - و ملل- نیز، مسافرت‌های متعددِ کاظمی با ره‌آوردی ارزشمند مشتمل بر ساعت‌ها ضبط تصویری و هزاران قطعه عکس همراه بوده است که امید است روزی با عنایت و تدبیرِ متولیان و مسئولان فرهنگی- هنری کشور، آن‌طور که شایسته و بایسته است به‌فرهنگ بصریِ موسیقی کشورمان افزوده گردد. چه‌بسیار از روایت‌های استادانِ کمتر شناخته شده و کمتر پرداخته شده با هدف بسط و گسترشِ فضای روایت‌های ردیف سازی و ردیف آوازی که توسط بهمن کاظمی - بی‌چشمداشت- به‌علاقمندان این حوزه معرفی و ارائه شده و نتیجه و بازخوردِ این رویکردِ فرهنگیِ سخاوتمندانه، موجبِ شکل‌گیری ذهنیتی جدید در آراء و نظراتِ موسیقی‌دانان و موسیقی‌پژوهان گشته و آن این‌که، آن‌دسته از روایت‌های ردیف سازی و آوازی که اقبالِ ثبت و ضبط یافته‌اند به‌مثابه‌ی وحی منزل نیستند و چه بسیار از راویانِ ردیف که به‌هر دلیل روایات آن‌ها ثبت و ضبط نشده و اگر هم شده، شرایطی جهت ارائه‌ی آن مهیا نگشته است! این نکته را فراموش نکنیم که در دوران قاجاریه و به‌ویژه در عهد ناصری، تفکری مبنی بر تدوین رپرتوارِ درباری با حضور موسیقی‌دانانِ تحت امرِ ملوکانه شکل گرفت که بسیاری از موسیقی‌دانانِ آزاده و طراز اولِ دیگر را به‌حاشیه و فراموشی راند؛ به‌عنوان نمونه، عالِم و حکیمِ موسیقی‌دان «میرعلی مکرمی» - هم‌عصر با «اقبال‌آذر»- که روایت آوازی متمایز با آن‌چه که تا به‌حال مرسوم و معمول بوده ارائه می‌داد - و از قضا دکتر کاظمی نیز محضرش را درک کرده است- ، کمتر مورد شناختِ عمومِ موسیقی‌دانان و حتی موسیقی‌پژوهان قرار گرفته است. به‌عقیده نگارنده، در منظومه‌‌ی فکری بهمن کاظمی سه اندیشه، بیش از هر چیزی مجال بروز و ظهور یافته است: ۱. منظور داشتن جغرافیای ایرانِ فرهنگی (نه فقط ایرانِ جغرافیایی!) ۲. توجه به هویت ملی- میهنی ۳. اهتمام به‌تابوشکنی و مبارزه با تفکرات و تصوراتِ به‌غلط تابو شده. نوازندگی، خوانندگی و ملودی‌پردازی، وجه و بُعد‌ِ کمتر پرداخته شده‌‌ای از وجوه و ابعادِ شخصیت علمی- فرهنگی کاظمی است. وی سابقه‌ی همنوازی با بزرگان آواز ایران از جمله استاد «حاتم عسگری‌فراهانی» را در روایت‌های ردیف آوازی ایشان داشته است. برای بررسی چند و چونِ خوانندگی و هنر ملودی‌پردازی بهمن کاظمی، آلبوم موسیقی «مدار تکرار» با تنظیم «صادق نوری»، گزینه‌ی مناسبی است. این آلبوم که در سال ۱۳۹۶ منتشر شد مشتمل بر پنج تصنیف و چهار آواز است که هر نُه اثر برپایه‌ی اشعار «بیژن ارژن» و آثار موزون تماماً از ساخته‌های کاظمی است که بررسی و تحلیل آن در نوشتاری دیگر تقدیم حضور خواهد شد. به‌قول «آنتونیو لوبوآنتونس»: «فرهنگ همیشه وحشتناک‌ترین چیز برای یک دیکتاتور است، زیرا مردمی که کتاب بخوانند هرگز برده نخواهند شد!» وای از روزی که اهالی فرهنگ، دیکتاتور باشند زیرا فرهنگ برای آنان، وحشت مضاعف است. وجود دکتر بهمن کاظمی برقرار و چون همیشه برفراز باد.
پی‌نوشت: * منظور از «هفت گنج»، اپلیکیشنِ «هفت گنج» برای تلفن‌های همراه است که کار طراحی نرم‌افزار آن برعهده‌ی بهمن کاظمی بوده است. این برنامه جهت آشنایی با اوزان شعری هفت دستگاه موسیقی ایران بسیار سودمند و مفید است.
این نوشتار به‌تاریخ ۴ بهمن ۹۹ در سایت موسیقی فارس به‌چاپ رسید.
