2021-09-01 13:12:50
حکیمی در عصر حیرت/ مکتب تفکیک در گفتگوی روزنامه اعتماد با مهدی نصیری
روزنامه اعتماد ـ محسن آزموده: مرحوم علامه محمدرضا حکیمی(1314-1400) فقیه، مجتهد، محدث و متفکر شیعی، در زمینه اندیشه فلسفی و آنچه سنت فلسفی در جهان اسلام خوانده می شود و مستشرقان آن را «فلسفه اسلامی»(درست یا غلط) خوانده اند، دیدگاه های متفاوتی داشت و در این زمینه متاثر از مکتب تفکیک بود و در این زمینه و با همین عنوان کتاب داشت. مکتب تفکیک، جریان یا نحله یا مدرسه ای از مکاتب یا جریان ها یا مدارس مذهبی شیعی است که به تفکیک دین از فلسفه و عرفان تاکید دارد و موسس آن به روایت علامه حکیمی، مرحوم محمد مهدی اصفهانی خراسانی فقیه اصولی شیعه است. معمولا نزد اهل فلسفه، مکتب تفکیک به مخالفت و ستیز با فلسفه تعبیر شده و از این دیدگاه ارزیابی های گوناگونی پدید آمده است. مهدی نصیری پژوهشگر حوزه فلسفه و علوم اسلامی، از صاحبنظرانی است که نگاه مثبتی به مکتب تفکیک دارد و به روایت خود از این دیدگاه دفاع می کند. برای آشنایی با مکتب تفکیک به طور عام و روایت استاد مرحوم علامه حکیمی نزد ایشان رفتیم و پرسش های خود را با ایشان مطرح کردیم:
1. در ابتدا به اختصار بفرمایید آشنایی شما با مرحوم علامه حکیمی چگونه صورت گرفته و آیا شما محضر ایشان را درک کردید؟
نصیری: بسم الله الرحمن الرحیم. آشنایی ام با مرحوم استاد حکیمی از پیش از انقلاب که طلبه ای نوجوان بودم با خواندن کتاب «بیدارگران اقالیم قبله» ایشان که سرگذشت زندگی سید جمال الدین اسد آبادی و یادکردی از میرزا محمد تقی شیرازی و شیخ محمد خیابانی بود، آغاز شد. در دوران سردبیری کیهان که مواضع عدالت طلبانه و ضد سرمایه داری را دنبال می کردم، با آقای حکیمی توفیق آشنایی از نزدیک را یافتم و در جلسات متعددی که در دوران صبح و بعد از آن ادامه یافت، از بیانات و نظریات ایشان استفاده کردم.
2. همان طور که در مقدمه ذکر شد، علامه حکیمی، غیر از شئون دیگرشان در مقام فقیه و محدث و تاریخ نگار اسلام، از منتقدان فلسفه ی موسوم به اسلامی بودند و از مکتب تفکیک سخن می گفتند. نخست بفرمایید از دید شما مکتب تفکیک چیست و چه شاخصه ها یا ویژگی هایی دارد؟
نصیری: مکتب تفکیک بر جریانی پاگرفته از حوزه علمیه مشهد در چند دهه اخیر با فعالیت مرحوم میرزا مهدی اصفهانی (متوفای 1365 ق) از شاگردان مبرز فقه و اصول میرزای نایینی در نجف و سپس شاگرد برجسته او آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی ( متوفی1346 ش ) و شاگردانش آیات سیدان، مرحوم مروارید، مرحوم میرزا جواد تهرانی، مرحوم شیخ محمود حلبی، استاد حاج حیدر رحیم پورازغدی، مرحوم استاد حکیمی و... اطلاق می شود که به نقد و رد میراث فلسفی ارسطو و افلاطون ( که در فلسفه های مشاء و اشراق و حکمت متعالیه نمود یافته ) می پردازد و یافته های الهیاتی و متافیریکی این دو فیلسوف شهیر یونانی را در تعارض با مبانی الهیاتی قران و آموزه های اهل بیت علیهم السلام می داند.
جریان نقد فلسفه یونانی (میراث ارسطو) و عرفان مصطلح و تصوف (میراث افلاطون و فلوطین) پس از ورود به جهان اسلام از عهد اموی و عباسی، عمری طولانی داشته و به گواهی متون رجالی، اولین ردیه را بر ارسطو، هشام بن حکم( متوفی 199 ق) شاگرد برجسته امامان صادق و کاظم ع نوشته است (شيخ طوسي، اختيار معرفةالرجال2/ 530) همچنین در آثار 180 گانه فضل بن شاذان (متوفی 260 ق) از کتابی با عنوان «الرد علی الفلاسفه» نام برده شده است (رجال نجاشی/ 307) و در دوران غیبت، کلام شیعه با آثار بزرگانی چون نوبختی، مفید، ابن زهره حلبی، شیخ طوسی، سید مرتضی، قطب الدین راوندی، علامه حلی، علامه مجلسی، میرزای قمی، ملا احمد نراقی و ... متولی دفاع از الهیات عقلی شیعه و نقد مبانی فلسفی و عرفانی یونانی بوده است.
زنده یاد استاد حکیمی با نگارش مقاله ای با عنوان «مکتب تفکیک» در سال 71 در نشریه کیهان فرهنگی و انتشار کتابی با همین عنوان در سال 1375، تعبیر«مکتب تفکیک» را ابداع کرد. این تعبیر بدین معناست که فیلسوفان و عارفان مسلمان باید بین آموزه های فلسفی وعرفانی یونانی با آموزه های الهیاتی وحیانی (معارف قران و اهل بیت علیهم السلام) تفکیک کرده و با خلط این دو با هم دچار التقاط و امتزاجِ رهزن و زیانبار نشوند.
در اینجا باید به این نکته اشاره کنم که مکتب تفکیک، مخالف عقلانیت و برهان آوری و قائل به تعبد در مسائل الهیاتی مانند توحید و نبوت و معاد و ...نبوده بلکه مدعی است میراث الهیاتی ارسطو و افلاطون منطبق با موازین عقلی نبوده و طبعا از آنجا که الهیات قرانی و وحیانی مبتنی بر عقل و حجت باطنی خداوند است، الهیات یونانی در تعارض با وحی نیز می باشد.
ادامه گفتگو را در پیوند زیر بخوانید:
http://nasiri1342.blogfa.com
@nasiri42
1.5K views10:12
ن
